Tài liệu Khi ta thay đổi, thế giới sẽ đổi thay doc

5


Lời tác giả

Hành trình đời tôi

Trong gia đình, tôi là con gái thứ ba. Sáu mươi lăm năm trước, mặc kệ mọi lời
khuyên can của bác só, cha tôi vẫn khăng khăng nài ép mẹ tôi sinh thêm con, bởi lẽ ông
muốn có con trai nối dõi. Nhưng mẹ tôi thì hoàn toàn không muốn. Tôi không dám chắc
mình hiểu thấu nỗi buồn của mẹ về đứa con sắp chào đời từ lúc bà còn đang mang thai
nhưng tôi nghó là mình cảm nhận được điều đó. Một trong số các bác só trò liệu trước đây
của tôi cũng nghó vậy. Hai năm sau khi tôi ra đời, lại có thêm đứa trẻ thứ tư nữa, một đứa
con trai. Bố tôi cực kỳ hoan hỷ còn mẹ ngày càng buồn bã hơn.
Những ký ức thời thơ ấu của tôi gắn liền với việc quan sát nhất cử nhất động của
cha mẹ và cố gắng đoán xem liệu mình có phải là nguyên nhân gây ra sự bất hạnh của họ
- những cơn thònh nộ không dứt của cha và nỗi buồn của mẹ - hay không. Dò xét những
biểu hiện trên khuôn mặt cha mẹ để biết mình nên cư xử và chòu đựng như thế nào gần
như trở thành bản năng thứ hai trong tôi. Và tôi cố né tránh tối đa việc giao tiếp bằng mắt
với cả hai người.
Gần như lúc nào tôi cũng thấy sợ hãi. Đôi lúc nỗi sợ khiến tôi như tê liệt. Tôi dành
hầu hết những buổi chiều và tối chủ nhật nằm dài trên chiếc đi-văng trong phòng khách,
cảm thấy sợ muốn phát ốm khi nghó đến việc quay trở lại trường vào sáng thứ hai và đối
mặt với những giáo viên luôn khiến tôi thấy lo lắng và khó chòu giống y cảm giác mà cha
mẹ gây ra cho tôi. Nỗi sợ hãi đi theo tôi suốt thời thơ ấu cho đến khi trưởng thành, từ
trong những cơn đau dạ dày đến tất cả mọi thứ.
Thời trung học, tôi đã mài dũa được nhiều thói quen nhằm giải quyết những lo âu
của mình. Một trong số đó là tưởng tượng mình đang chạy trốn đến một thế giới kỳ ảo và
tôi thường viết về nó mỗi khi rảnh rỗi. Tôi muốn dành càng ít thời gian bên gia đình càng
tốt. Chính vì thế, năm 15 tuổi, tôi lén khai gian tuổi của mình và tìm được việc làm ở một
trung tâm thương mại. Nhờ đi làm mỗi ngày sau giờ học và cả thứ bảy mà tôi cắt giảm
được một khoảng thời gian đáng kểø phải chạm mặt với gia đình.
Thật không may, điều này chẳng giúp ích gì cho căn bệnh lo lắng của tôi.
Khi lớn lên, anh chò em chúng tôi chẳng bao giờ trò chuyện với nhau về những cuộc
chiến liên miên trong nhà. Đáng buồn hơn, chúng tôi gần như không giao tiếp với nhau và
vì thế, tôi không bao giờ biết được liệu những trận chiến ấy có gây ra cho họ nỗi sợ hãi
giống như tôi không. Dường như mỗi người chúng tôi, dù ít hay nhiều, đều đi rón rén
quanh nhà, cốù tránh né những cơn thònh nộ vô cớ của cha, nhưng không chòu thừa nhận
rằng đó là điều mình đang làm. Có lẽ tự cô lập lẫn nhau chính là cách chúng tôi chiến
đấu nhằm ngăn cản nỗi sợ hãi biến thành sự thật và tóm lấy mình.
Chỉ trong vài năm gần đây, anh chò em tôi mới bắt đầu đề cập đến mối quan hệ căng
thẳng trong gia đình mình. Nhưng vì trong những “gia đình lộn xộn” chẳng bao giờ có hai
người cùng chia sẻ một quan điểm nên không có gì ngạc nhiên khi dường như chẳng ai
nhớ lại điều ấy một cách sinh động như tôi, có chò thậm chí còn không nhớ gì.

6

Suốt thời trung học, mặc dù là thành viên của một nhóm bạn trong lớp, nhưng tôi
luôn có cảm giác mình xa cách với bạn bè. Tôi thường dò xét vẻ mặt của mọi người để
biết họ nghó gì về mình, giống như thói quen tôi vẫn làm ở nhà. Tôi khá chắc chắn là
không ai trong số những người bạn nhận ra tôi cảm thấy bất an đến thế nào. Tôi nhất đònh
không chòu bày tỏ nỗi sợ hãi của mình. Tôi không cần làm thế bởi vào năm 15 tuổi, tôi đã
tìm ra một thứ hoàn hảo để loại bỏ những lo lắng: rượu.
Ngay từ đầu, tôi đã bò nghiện rượu. Đương nhiên không phải ngày nào tôi cũng say
xỉn, ít ra là cho đến khi kết hôn. Sau khi lập gia đình, tôi mới bắt đầu uống thường xuyên.
Mỗi khi say, tôi thật sự có được cảm giác hạnh phúc ngắn ngủi; rượu đã mang đến cho tôi
cảm giác tự do, không còn sợ hãi bất cứ điều gì. Cha mẹ không hề có một lời khiển trách
hay thậm chí một chút quan tâm nào về thói rượu chè của tôi, có lẽ vì cả hai ông bà cũng
như hầu hết họ hàng chúng tôi đều là những người nghiện rượu. Say xỉn và vui vẻ mà
không cần chú ý gì đến bản thân là điều quá dễ dàng. Và may mắn thay, những cuộc họp
mặt gia đình thường diễn ra chính là nơi tôi có thể kết hợp điêu luyện một ly rượu trên tay
này với một điếu thuốc chôm chỉa của ai đó trên tay kia.
Năm 1957, tôi bất đắc dó vào đại học với mục đích duy nhất là tìm một người chồng
ham mê tiệc tùng. Tôi thật sự không muốn thể hiện lộ liễu ý đònh của mình, nhưng ai để ý
một chút sẽ thấy nó quá rõ ràng. Và tôi đã thành công. Cuộc hôn nhân đầu tiên bắt đầu
khi chúng tôi còn là sinh viên năm cuối của Đại học Purdue và bản thân tôi cũng thấy
ngạc nhiên vì nó kéo dài tới 12 năm. Rượu ban đầu là chất keo gắn kết và sau đó là chất
độc chia rẽ chúng tôi.
Dù không cố ý nhưng cuối cùng chúng tôi vẫn gây tổn thương cho nhau, hết lần này
đến lần khác.
Rất lâu trước khi cuộc hôn nhân kết thúc, chúng tôi chuyển đến Minnesota để chồng
tôi tiếp tục học. Cuộc sống hôn nhân ngày càng trở nên ngột ngạt bởi rượu và sự phản bội
của chồng tôi. Khi ly hôn, chứng nghiện rượu của tôi đã vượt ngoài tầm kiểm soát nhưng
tôi vẫn xoay xở được việc học của mình một cách diệu kỳ. Mãi về sau, tôi vẫn ngạc nhiên
không hiểu sao mình có thể dễ dàng vượt qua chương trình tiến só trong thời gian đó. Khi
đến Minnesota, tôi hoàn toàn không có bất kỳ dự đònh nào nhằm theo đuổi việc học hành.
Nhưng chính men rượu đã tiếp thêm sức mạnh để tôi làm đơn xin nhập học. Hơn nữa, khi
ấy tôi chẳng có gì thú vò để làm hay một kế hoạch cụ thể nào cho cuộc sống. Sau tám
năm làm giáo viên tiểu học ở bang Indiana và Minnesota, tôi thật sự chẳng dám tin là
mình đủ thông minh để làm bất cứ điều gì khác. Tôi là người ngạc nhiên hơn cả khi thấy
mình bắt đầu tích lũy các tín chỉ.
Nhưng nỗi sợ hãi vẫn cứ bám lấy tôi. Tuy vậy, tôi không thể rũ bỏ nỗi khao khát
nhận được sự chú ý và khen ngợi từ những người khác, đặc biệt là đàn ông. Thật may
mắn vì cuối cùng, chất men cũng phải đầu hàng trước ý muốn của tôi. Năm 1976, bằng
quyết đònh cai rượu và các chất gây nghiện khác, tôi đã cứu cuộc đời mình thoát khỏi kết
thúc thê thảm, theo đúng nghóa đen.
Cuộc sống điều độ đã giúp tôi nhận ra rằng chẳng có sự việc nào xảy ra một cách
ngẫu nhiên. Nơi chúng ta đang đứng, nơi tôi đang đứng lúc này, là kết quả nhận thức của
chính mình. Tất nhiên, điều đó cũng đúng với bạn.
Quá trình phát triển nhận thức này diễn ra trong nhiều năm – đây là thời gian tôi
phải bỏ ra để khám phá hàng triệu con đường khác nhau dẫn đến hạnh phúc và cố gắng

7

lắng nghe tiếng nói từ trong tâm hồn mà tôi tin là căn nguyên của mọi chân lý. Khi hiểu
ra rằng mọi thứ chúng ta cần tìm đều có sẵn trong mỗi người, tôi bỗng thấy mọi vấn đề
trong cuộc sống của mình trở nên sáng sủa và dễ dàng. Điều đó đònh hướng, khuyến khích
tôi viết và đã xuất bản 16 cuốn sách trong vòng 20 năm qua.
Cuốn sách các bạn đang cầm trên tay tiết lộ một lớp nghóa khác, sâu hơn về niềm tin
của tôi đối với sức mạnh của nhận thức. Nó khẳng đònh điều Abraham Lincoln từng nói:
“Hạnh phúc của ta lớn bằng cái ta tạo ra trong đầu”. Tôi thích quan niệm này. Nó đơn
giản hóa mọi nhiệm vụ. Cuộc sống sẽ tốt đẹp hơn nếu trong suy nghó, chúng ta muốn như
vậy. Ai cũng có quyền chọn lựa. Chúng ta sẽ đến được đúng nơi mình muốn, trở thành
đúng con người như mình hằng ao ước.
Chúng ta có toàn quyền quyết đònh. Đó là chân lý. Mỗi người đều có quyền quyết
đònh cuộc đời mình sẽ đắng cay hay ngọt ngào. Trong mọi khoảnh khắc, chúng ta quyết
đònh hành động trong thanh thản hay lo lắng.
Làm cho cuộc sống ngọt ngào hơn không đòi hỏi quá nhiều nỗ lực. Thế nhưng, cần
phải có quyết tâm – quyết tâm để tạo ra những thay đổi nhỏ bé trong cách nhìn nhận con
người và sự việc xung quanh. Thay vì coi mọi thứ như chướng ngại vật hay mối đe dọa
tiềm ẩn, chúng ta hãy nghó rằng mỗi tình huống là một cơ hội quý giá để có được sự bình
yên. Mỗi lần cư xử thân thiện với người khác là chúng ta lát thêm một viên gạch trên con
đường dẫn đến hạnh phúc của bản thân và hơn thế nữa, để kiến tạo một thế giới tốt đẹp
hơn.
- Keren Casey

8

1
Chăm sóc khu vườn của riêng bạn

Con người thường có thói quen chú tâm quá nhiều vào việc của người khác. Đôi khi,
chúng ta phán xét, bình phẩm về ai đó một cách lộ liễu. Chúng ta cố gắng kiểm soát
những người đi trên cùng hành trình của mình với thái độ tức giận, lôi kéo, hổ thẹn hay
tội lỗi. Tuy nhiên, bạn nên biết rằng đó là những lựa chọn sai lầm và hoàn toàn không
phải là nhiệm vụ của chúng ta.
Nhưng, việc không chú ý đến bản thân và cố gắng kiểm soát người khác đôi khi lại
là một phương pháp tránh né khôn ngoan bởi tạm thời, nó giúp chúng ta khỏi phải nhìn
vào những hành vi thỉnh thoảng rối loạn của mình.
Những người hiện diện trong cuộc sống của chúng ta là tấm gương phản chiếu để ta
biết mình là ai. Họ có thể là người thân, bạn bè, hàng xóm hay thậm chí những người xa
lạ chúng ta nhìn thấy ở tiệm tạp hóa hoặc trong lúc kẹt đường. Cách chúng ta đối nhân xử
thế cho biết ta phải làm gì đối với bản thân. Và khi thôi chú tâm vào cuộc sống của người
khác, chúng ta có thể hoàn thành nhiệm vụ duy nhất được giao phó: kiểm soát cách cư xử
của mình.
Nhưng làm như thế nào? Đơn giản thôi! Chúng ta phải học và sau đó luyện tập vài
cách ứng xử mới.

Chăm lo cuộc sống của bạn, không phải của ai khác!

Chúng ta có thể lớn lên trong môi trường mà ở đó, cha mẹ chúng ta thường chỉ trích
bạn bè, người thân hay hàng xóm chỉ vì sự khác biệt trong quan điểm hay hành động. Bò
ám ảnh bởi việc quan sát hành vi của bạn bè, người thân hay thậm chí là của một người
hoàn toàn xa lạ và khao khát thay đổi hoặc kiểm soát được những hành vi ấy là một chất
xúc tác cực mạnh dẫn đến rối loạn trong tư duy của chúng ta. Điều tai hại này xảy ra song
song với ý nghó sai lầm rằng chúng ta có thể thay đổi bất kỳ ai, ngoại trừ bản thân. Chúng
ta có thể lãng phí nhiều năm trời cố gắng thay đổi người bạn đời hay một số bạn bè khác
để rồi thật nhẹ nhõm khi cuối cùng cũng biết rằng, chuyện của người khác chẳng liên
quan gì đến ta, không lý do gì ta phải bận tâm kiểm soát hay nhận xét họ. Chòu trách
nhiệm về bản thân mình thôi là đủ rồi.
Cần phải nhắc lại rằng: chúng ta không chòu trách nhiệm về người khác, cũng không
liên quan gì đến hành vi, suy nghó, mơ ước, khó khăn, thành công hay thất bại của họ!
Thậm chí con cái chúng ta cũng có hành trình riêng của chúng và cái gọi là sự kiểm
soát của cha mẹ đối với con cái thật ra chỉ là ảo tưởng. Chúng ta có thể đưa ra ví dụ, có
thể đề nghò một khuôn mẫu cư xử nào đó, có thể đặt ra các quy tắc đạo đức, thậm chí yêu
cầu con cái sống theo những nội quy nhất đònh khi ở trong nhà, nhưng cuối cùng, chính
chúng mới là người quyết đònh mình muốn trở thành người như thế nào, muốn làm cái gì,
bất chấp mọi nỗ lực của chúng ta. Tuy nhiên, rồi sẽ đến lúc chúng ta phải cảm ơn điều
đó.

9

Tôi muốn nói rằng: Hãy ăn mừng vì sự thật là chúng ta không chòu trách nhiệm với
bất kỳ ai, ngoại trừ bản thân. Điều này giải thoát chúng ta khỏi một gánh nặng và một
trách nhiệm chẳng đem lại lợi lộc hay phúc lành gì cho ta cả. Hãy làm chủ mọi hành động
và suy nghó của mình, sẵn sàng từ bỏ quá khứ trong lúc thưởng thức hiện tại. Chừng đó đã
đủ khiến chúng ta bận rộn. Hãy thực hiện những việc này, chúng chính là lý do để chúng
ta có mặt ở đây. Chỉ khi nào chúng ta sống với cuộc đời của mình và giải quyết những
chuyện của riêng mình, để yên cho những người khác làm điều tương tự, thì ta mới tìm
thấy được bình yên.

Để người khác được là chính họ

Rất nhiều khoảng thời gian quý báu đã bò lãng phí một cách vô ích trong những nỗ
lực bắt người khác trở thành mẫu người như ta muốn hoặc làm điều mà ta nghó là tốt nhất
cho họ (hay cho chúng ta). Nhưng rồi những cố gắng ấy chỉ đem đến thất bại hết lần này
đến lần khác. Đây không những là một sai lầm mà còn là sự phí phạm cuộc sống quý giá
mà ta được ban tặng. Đã đến lúc phải bỏ qua tất cả.
Lần đầu tiên tôi được giới thiệu về khái niệm “bỏ qua” là khi tham gia một nhóm
hoạt động xã hội của chương trình Twelve Step và phải mất khá nhiều thời gian tôi mới
nắm được ý nghóa của nó. Chẳng phải nhiệm vụ của tôi là dẫn dắt những người thân yêu
để họ có được quyết đònh và hành động sáng suốt sao? Và nếu có thể, chẳng phải tôi nên
kiểm soát họ? Tôi luôn nghó rằng không làm như thế đồng nghóa với sự ích kỷ và thiếu
quan tâm. Thật may mắn vì cuối cùng tôi đã nghiệm ra là người thân, bạn bè, hàng xóm
và thậm chí những người xa lạ đi ngang ta trên đường, phải được là chính họ chứ không
phải là con người mà tôi mong muốn. Phải phạm sai lầm thì họ mới rút ra được bài học và
tìm được lý do vui mừng với thành công của bản thân.
Có rất nhiều lý do để từ bỏ việc điều khiển người khác. Nhưng quan trọng nhất là vì
chúng ta sẽ không bao giờ thành công trong việc đó và không thể tìm được cảm giác
thanh thản nếu cứ mãi chú tâm vào cuộc sống của người khác. Để được bình yên, chúng
ta phải tôn trọng sự chọn lựa của người khác và chỉ quan tâm đến những vấn đề trong
cuộc sống của riêng mình.

Từ bỏ vò trí trung tâm trong cuộc sống của người khác

Bởi không ai có thể yên ổn ngự trò ở trung tâm cuộc sống của chúng ta nên ta cũng
không cần phí phạm thời gian quý báu nhằm tự biến mình thành tâm điểm trong cuộc
sống người khác. Có vẻ như điều này chạm đến tự ái của bạn, nhưng đã đến lúc phải chấp
nhận sự thật. Điều này không có nghóa là chúng ta phải cách ly người khác hay tống khứ
họ ra khỏi cuộc đời mình trước khi bò họ “bỏ rơi”, hay chúng ta phải lờ đi suy nghó và
hành động của mọi người để tránh phụ thuộc thái quá vào họ. Đứng ngoài quan sát có thể
là một lựa chọn đúng đắn và sáng suốt hơn.
Điều cốt yếu là phải xác đònh được vai trò của ta trong mọi mối quan hệ, biết khi
nào trách nhiệm của ta kết thúc và trách nhiệm của người khác bắt đầu. Khi bò chi phối vì
những hành động, ước mơ hay biến cố của người khác, chúng ta sẽ tự trói cảm xúc của
mình và cản trở sự tiến bộ mà ta xứng đáng đạt được. Thật không may là hầu hết chúng ta

10

thường mắc kẹt trong chuyện của người khác chỉ vì muốn có cảm giác an toàn. Chúng ta
muốn mọi người xung quanh phải chia sẻ hết suy nghó của họ với mình, muốn họ không
ngừng chú ý đến ta, muốn mỗi kế hoạch của họ đều phải có ta trong đó. Nhưng như thế
không thể gọi là quan hệ, mà đúng hơn, là sự lệ thuộc; là một sợi dây liên kết tồi tệ. Một
mối quan hệ thật sự đem đến sự thanh thản phải là sự tương tác lẫn nhau. Nó cho phép ta
kết nối với mọi người trong khi vẫn chăm lo và tôn trọng cuộc sống riêng của mình, đồng
thời cho phép những người bạn đồng hành của ta được làm điều tương tự.

Cởi bỏ sợi dây trói buộc

Nhiều người nghó rằng cuộc sống của mình chỉ có ý nghóa khi ta bận tâm lo lắng đến
chuyện của người khác. Tại sao việc để mọi người tự do chọn lựa hành trình riêng của họ
lại khó khăn đến vậy? Tại sao ta phải cứ dai dẳng bám lấy cuộc đời người khác trong khi
gần như chẳng thu về được lợi lộc gì? Nếu trả lời là bởi vì chúng ta bò ảnh hưởng từ cha
mẹ thì vẫn chưa đầy đủ, vì chắc chắn chúng ta từng tránh né được rất nhiều sai lầm mà
các bậc sinh thành mắc phải. Đúng vậy, tôi tin chắc là phải có một lý do nào khác.
Sau gần ba thập kỷ không ngừng hoàn thiện cảm xúc và tinh thần thông qua chương
trình Twelve Step cũng như nhiều hoạt động xã hội khác, tôi đã có được kết luận: Chúng
ta để tâm vào chuyện của người khác chẳng qua chỉ là để thoát khỏi cảm giác bất an của
chính mình.
Chúng ta kỳ vọng vào kết quả hành động của người khác bởi ở khía cạnh nào đó, ta
thấy chúng liên quan trực tiếp đến cuộc đời mình, như thể chúng lấy đi hoặc tặng thêm
cho chúng ta những giá trò ta chưa từng biết đến trước đây.
Thật đáng buồn thay! Chúng ta tự trói buộc hạnh phúc của mình vào những quyết
đònh, thậm chí là vào ý thích nhất thời của người khác. Và ta vẫn tiếp tục làm như thế hết
lần này đến lần khác mà không nhận ra rằng điều đó chẳng thể giúp cho cuộc sống tốt
đẹp hơn về lâu dài. Trước mắt, việc cố gắng giúp đỡ những người mà ta thương yêu hòa
nhập với cuộc sống dường như là điều đúng đắn và nên làm. Đôi khi, ý nghó đó trở nên
cực kỳ cám dỗ. Thế nhưng, chăm lo cho cuộc sống của riêng mình mới là nhiệm vụ mà
mỗi chúng ta cần phải hoàn thành. Cuộc sống của người khác chỉ phụ thuộc vào chính bản
thân họ.
Chúng ta cũng không được phép làm kẻ vô trách nhiệm. Mỗi công việc, từ cái tầm
thường nhất đến cái quan trọng nhất, đều cần thiết. Chúng ta phải có trách nhiệm với
cuộc sống của mình và chứng minh điều đó bằng cách nỗ lực hết khả năng trong mọi
hành vi đúng đắn. Hãy nhớ là ngọn đuốc yêu thương vẫn luôn hiện diện và dẫn đường
cho ta cũng như những người khác.


11

2
Ngừng lo lắng để thấy được con đường sáng

Nhiều người nghó rằng muốn giải quyết một vấn đề thì nhất thiết phải tấn công trực
diện vào nó. Vì thế, họ sẽ tiến hành nghiên cứu, mổ xẻ vấn đề từ vô số góc cạnh khác
nhau, sau đó, vận dụng hết mọi phương pháp từng thành công trước đây để đối phó mà
không nhận ra rằng, mỗi khó khăn đều tiềm ẩn một con đường sáng. Càng chăm chăm
nhìn vào khó khăn, chúng ta càng chỉ thấy bóng tối mòt mù bao phủ. Khó khăn chỉ tồn tại
nếu ta cho phép cái tôi ích kỷ dung túng chúng, và sau đó chăm bẵm để chúng lớn lên
bằng sự chú ý liên tục của mình.
Hãy xem xét những gợi ý dưới đây để thay đổi cách nhìn nhận những “rắc rối trong
tưởng tượng” đang nảy sinh. Bằng cách thay đổi lối tư duy, bạn có thể thay đổi mọi biến
cố trong cuộc sống của mình. Đừng bao giờ nghi ngờ điều đó!

Bỏ thói phóng đại

Nghe có vẻ đơn giản đấy, nhưng không dễ chút nào để ta có thể phân biệt một tình
huống “bình thường” với một vấn đề phức tạp. Tôi sẽ cho bạn một vài ví dụ:
- Bò mắc kẹt trong một cuộc họp nhàm chán mà lòng thì lo lắng không yên vì gói
hàng chuyển phát nhanh của mình mãi vẫn chưa đến nơi;
- Không thể khởi động được máy tính trong khi rất cần in một tài liệu quan trọng;
- Đã hơn một tuần mà thợ xây vẫn không hoàn thiện xong phần ngoại thất trong khi
hợp đồng tu sửa nhà của bạn đã bò trễ tiến độ;
- Bò trễ hẹn với bạn bè hay trễ giờ đón con vì máy tính tiền trong siêu thò trục trặc.
- Bò kẹt xe trên đường đến dự một cuộc họp quan trọng.
Tất cả những tình huống cực kỳ bình thường trên sẽ trở thành rắc rối lớn nếu chúng
ta thổi phồng chúng lên. Không việc gì ta phải tự làm khó mình như thế!
Chỉ khi nào rơi vào tình huống có khả năng gây nguy hiểm đến tính mạng thì bạn
mới nên xem nó là rắc rối thật sự. Nhưng ngay cả những tình huống này cũng có thể được
coi như một cơ hội để rèn luyện bản thân.
Khi còn làm việc tại Đại học Minnesota, có lần một đồng nghiệp đã nói với tôi rằng
mỗi lần kẹt xe, anh ấy lại dùng thời gian ấy để cầu nguyện; và việc đó làm thay đổi cảm
giác của anh ngay lập tức. Hơn nữa, anh còn cảm thấy lời cầu nguyện của mình dường
như giúp giao thông giãn ra. Tôi không biết liệu cảm nhận của người đồng nghiệp có
đúng với thực tế hay không, nhưng chỉ cần bạn thấy tinh thần mình thoải mái khi làm việc
gì đó - như việc cầu nguyện mỗi khi đối mặt với khó khăn - thì hành động ấy hoàn toàn
chính đáng. Dành ra ít phút để cầu nguyện chắc chắn chẳng gây hại gì, ngược lại, có tác
dụng hỗ trợ tinh thần rất lớn.
Hãy vui vẻ chấp nhận những tình huống khó chòu như chờ tính tiền quá lâu trong
siêu thò, kẹt xe, máy tính hỏng Hãy xem chúng là cơ hội để rèn luyện tính kiên nhẫn,

12

kiềm chế nóng vội và sau đó, chờ đợi sự thay đổi trong nhận thức của bạn, mà tôi tin chắc
sẽ xảy ra.
Cuộc sống thay đổi khi nhận thức của chúng ta thay đổi. Đó là một chân lý mà ta có
thể tin tưởng!

Ngừng phản ứng thái quá

Cách đây khá lâu, khi đang trong giai đoạn kết thúc chương trình Tiến só tại Đại học
Minnesota, tôi đã có một kinh nghiệm thật sự đáng nhớ, giúp tôi nhận ra nhiều điều về sự
phản ứng thái quá. Lúc đó, tất cả những gì tôi cần là luận văn của mình được năm vò giáo
sư trong Hội đồng Phản biện thông qua. Chỉ một lúc sau khi tôi trình bày luận văn, bốn vò
giáo sư đã nhanh chóng chấp nhận, nhưng vò thứ năm cố tình lưỡng lự. Lẽ tự nhiên, tôi
cho rằng ông ấy sẽ không thông qua luận văn của mình, nhưng vì quá bối rối, tôi đã
không thể yêu cầu ông ấy sắp xếp một cuộc gặp với mình.
Thầy hướng dẫn luận văn khuyên tôi nên đề nghò vò giáo sư kia bố trí một buổi vấn
đáp trực tiếp giữa hai người. Tôi đã nghe theo và thỉnh cầu ông ấy dành cho tôi chút thời
gian vào thứ năm. Rốt cuộc ông ấy cũng đồng ý. Tôi đến văn phòng của ông trong tâm
trạng vừa lo sợ vừa hy vọng. Câu đầu tiên tôi nhận được khi mới vừa chạm mặt ông là
“Luận văn này chưa đạt”. Ngay lập tức, tôi thấy choáng váng và hoảng hốt. Tôi ngồi ngây
như phỗng mất vài phút, cố gắng tập trung và sắp xếp lại những suy nghó đang chạy tán
loạn trong đầu. Tôi muốn gào lên, ném thẳng vào mặt ông ta những từ ngữ thô lỗ nhất rồi
biến khỏi nơi này ngay. Tôi không thể hiểu được ông ta bởi vì chỉ trong thời gian ngắn, cả
bốn đồng nghiệp của ông đều đã thông qua luận văn của tôi với những lời khen ngợi rất
nhiệt tình.
Nhưng, tôi đã kòp đònh thần lại. Tôi hít một hơi thật sâu và sau đó, phép màu xảy ra.
Có một sức mạnh huyền bí bên trong khiến đầu óc tôi trở nên tỉnh táo; tôi đề nghò ông
cùng tôi xem lại các lý do phản bác của ông một cách hết sức nhẹ nhàng. Tôi thật sự
không biết những câu chữ ngọt ngào ấy ở đâu ra. Mới một phút trước, tôi còn muốn tỏ ra
lỗ mãng. Tuy nhiên, tôi vẫn giữ được bình tónh. Tôi đã không hành động thái quá. Thật ra,
tôi đã chẳng phản ứng gì cả. Tôi đáp lại “sự tấn công” của ông ấy một cách điềm tónh.
Sau đó, tôi và vò giáo sư đã cùng nhau xem lại tất cả các lập luận chưa làm ông ấy
hài lòng trong cuốn luận văn dài hơn 300 trang, và tôi lần lượt bảo vệ từng luận điểm với
những lời giải thích mà thậm chí, tôi chưa từng nghe bao giờ. Nếu bạn yêu cầu tôi lặp lại
chúng thì có lẽ tôi không thể. Khi về nhà, tôi cũng không nói với chồng tôi một lời nào về
sự việc mới xảy ra. Lòng tôi vui phơi phới. Tôi tự hào về bản thân vì đã xóa bỏ được mọi
phản bác của ông ấy, và cuối cùng, sau ba tiếng rưỡi, ông ấy cũng thừa nhận công sức
của tôi với tất cả sự nhiệt tình.
Tôi rời văn phòng vò giáo sư, lòng cực kỳ phấn khởi. Tôi biết mình chưa hề chuẩn bò
gì cho những câu hỏi của ông ấy. Nhưng câu trả lời đã trú ngụ sẵn đâu đó trong đầu tôi.
Nếu lúc đó tôi xử sự theo thói quen cũ và phản ứng gay gắt với lời chỉ trích của ông ấy thì
có lẽ tôi sẽ không bao giờ nhận được bằng tốt nghiệp. Qua sự việc này, tôi đã học được
hai điều quan trọng, có giá trò lớn hơn nhiều so với tấm bằng tiến sỹ, đó là: 1. Giữ bình
tónh luôn giúp ta tháo gỡ rắc rối và quên đi cảm giác sợ hãi; 2. Tôi có thể nghe thấy tiếng
nói của “sự thông thái tiềm ẩn” đang trú ngụ trong mình nếu tôi muốn vậy.

13

Tôi không bao giờ quên được cảm giác khi bước ra khỏi văn phòng đó cũng như
không bao giờ quên được chân lý: mọi câu trả lời đều có sẵn ngay trong chính bản thân
ta. Tuy đã hiểu rõ như thế nhưng rất nhiều lần, tôi vẫn quên hướng tới nguồn sức mạnh
sẵn có đó khi mình cần nó nhất.
Quyết đònh từ bỏ những phản ứng thái quá chắc chắn sẽ giúp chúng ta xây dựng mối
quan hệ tốt đẹp hơn với những người xung quanh; nó lát gạch trên con đường dẫn đến
cuộc sống thanh thản mà ta luôn mong muốn; nó mở cánh cửa đưa tới “sự thông thái tiềm
ẩn” đang trú ngụ trong bản thân mỗi người. Và nếu chúng ta không thể từ bỏ hoàn toàn
thói quen phản ứng thái quá trong mọi tình huống thì ít nhất, mỗi ngày hãy cố gắng kiềm
chế một lần. Điều đó sẽ tác động lên cuộc sống và các mối quan hệ của chúng ta theo
cách ta không thể ngờ tới. Thay đổi xảy ra không ảnh hưởng riêng rẽ lên bất kỳ cá nhân
nào, mà là tất cả những ai có mối liên hệ với nhau.

Không làm gì cả!

Thật khó có thể cưỡng lại lòng ham muốn được trả đũa khi có ai đó chống đối hay
công kích mình, dù bằng bất kỳ hình thức nào. Ngày trước, mỗi khi có người động chạm
vào cuộc sống của tôi là tôi lại xù lông nhím lên ngay lập tức và đáp trả bằng một đòn
cực kỳ ác ý, ác ý hơn hẳn những gì đối phương gây ra cho tôi. Trong gia đình, cha và tôi
là hai người thường xuyên vướng vào “vũ điệu” này nhất. Tôi rất dễ nổi giận trước bất kỳ
điều gì động chạm đến bản thân hay mẹ và em trai tôi. Trong những cuộc chiến vô nghóa
ấy, chẳng có ai là người thắng cuộc. Cách cư xử của tôi không giúp ích gì cho mẹ, em trai
hay bản thân tôi. Những lời bào chữa tôi viện ra để biện bạch cho hành động của mình
thường nhanh chóng tiêu tan. Hình như lần nào tôi cũng chỉ cảm thấy tủi nhục, xấu hổ, bối
rối hay thậm chí tệ hơn nữa. Tôi luôn cảm thấy khó chòu mỗi khi nhớ lại cách xử sự của
mình. Nhưng không bao giờ tôi sẵn sàng nói lời xin lỗi.
Khi bò tấn công, dù bằng lời nói hay vũ lực, chúng ta cũng không cần phải đáp trả.
Đó là một suy nghó rất chín chắn nhưng nó chưa bao giờ xuất hiện trong đầu tôi. Tôi có
thể rút lui khỏi những tình huống căng thẳng hoặc thậm chí, nhờ đến sự giúp đỡ của ai đó
được mọi người tín nhiệm; nhưng điều quan trọng là tôi không cần phải đánh trả khi bò tấn
công. Thật nhẹ nhõm khi nghiệm ra điều này! Trong một thời gian dài, tôi đã có rất nhiều
cơ hội để học cách bỏ qua cho người khác, đặc biệt là trong mối quan hệ của tôi với cha,
với chồng cũ hay với các cấp trên. Thật đáng tiếc vì tôi đã bỏ lỡ tất cả những cơ hội quý
báu này, cho đến lúc trở lại với cuộc sống bình thường sau khi cai nghiện. Chưa từng có
lần nào tôi hiểu được rằng công kích chính là một biểu hiện của sự sợ hãi. Nhưng đó là sự
thật.
Thời còn trẻ, tôi thấy sự bỏ qua biến mình thành kẻ ba phải vì khi làm như vậy, quan
điểm của tôi sẽ không được hiểu một cách rõ ràng và đầy đủ. Nhưng giờ đây, tôi hiểu ra
rằng bỏ qua không có nghóa là đồng ý với đối phương. Nó chỉ có nghóa là bạn lựa chọn
đình chiến. Hiện tại, tôi sẵn sàng vui vẻ đón nhận mọi cơ hội để biến những điều từng
kích động sự giận dữ của mình trong quá khứ thành động lực vượt qua một tình huống khó
khăn. Và lần nào tôi cũng thấy mình như được truyền thêm sức mạnh.
Càng về già, tôi càng nhận ra sự tức giận của mình chẳng giúp giải quyết bất cứ
việc gì. Và gần như chưa từng có tình huống nào thực sự gây nguy hiểm đến cuộc sống

14

của tôi. Cho nên, nếu cứ tiếp tục để bản thân mắc kẹt trong những cuộc cãi vã hết sức vặt
vãnh và vô nghóa thì tôi sẽ không bao giờ tìm thấy sự thanh thản. Khi sáng suốt phân tích
sự việc theo cách này, bạn sẽ nhận ra có rất nhiều thứ nhỏ nhặt hằng ngày không nằm
trong danh sách “báo động”. Khi mọi chuyện đã được an bài thì “hành động” hữu ích nhất
giúp bạn quét sạch mọi lo lắng là “không làm gì cả”.

Tránh xa rắc rối

Có lần, tôi tới dự một bữa tiệc cưới mà thành phần khách mời hầu hết là bên gia
đình nhà trai. Testosterone (kích thích tố nam) kết hợp thêm men rượu đã dẫn đến một
trận hỗn chiến, rất nhiều nước mắt và cuối cùng là sự có mặt của cảnh sát. Khi mọi
chuyện đang rối loạn, tôi thấy tốt nhất mình đừng nên đổ thêm dầu vào lửa. Tham gia vào
cuộc chiến nghóa là tự chuốc lấy rắc rối cho mình. Người khôn ngoan sẽ lặng lẽ rút khỏi
bữa tiệc, đồng thời, tìm cách báo cảnh sát để họ đến giải tán cuộc ẩu đả.
Hầu hết các vụ lộn xộn đều phát sinh từ những xích mích nhỏ nhặt, nhiều khi được
sự tưởng tượng nghiêm trọng hóa thêm lên. Để giải phóng bản thân khỏi rắc rối, bạn cần
phải tập trung vào sự việc đang diễn ra ngay lúc đó, đừng để cảm xúc từ những “vết
thương” trong quá khứ chi phối tâm trí mình. Và bạn phải thật sự tập trung cao độ. Suy
nghó của chúng ta rất dễ bò hút về phía trải nghiệm cũ và căn cứ vào đó để diễn giải hay
tiên đoán những sự kiện tiếp theo. Nếu trải nghiệm đó gắn liền với một sự tổn thương, lẽ
tự nhiên, chúng ta sẽ nghó rằng điều tương tự cũng sắp xảy ra ngay lúc này.
Tôi có thể lấy ví dụ, nếu gia đình bạn thường xuyên cãi nhau, nếu cha mẹ bạn xích
mích nhiều hơn hòa thuận, thì chắc chắn hiện tại, bạn sẽ luôn bò ám ảnh bởi cảm giác sắp
có “chiến tranh” xảy ra trong các mối quan hệ thân thiết của mình. Nhưng bạn có thể
chọn lựa một lối đi khác. Đó là một “chìa khóa” cho tất cả những ai đang trên con đường
tìm đến hạnh phúc. Chúng ta không cần cư xử theo thói quen. Chúng ta không cần suy
nghó theo lối tư duy lỗi thời. Chúng ta không cần mong đợi những điều cũ kỹ.
Chúng ta có thể giải thoát tâm trí mình khỏi những rắc rối trong quá khứ bất cứ khi
nào ta muốn. Điều đó cũng có nghóa là chúng ta không cần dính dáng gì đến chuyện của
người khác, mặc dù có thể họ đang đi ngay cạnh bên ta trên cùng một con đường. Sự né
tránh rắc rối của chúng ta đôi khi còn có thể giúp mọi người nhận ra một bài học quý báu.
Không có ai bò ép buộc dính vào những chuyện buồn bực hay phức tạp của người khác.
Nhưng, hình như rất nhiều người vẫn chưa biết được sự thật này.
Nhiều người trong chúng ta không biết rằng tránh xa ra hay dính líu vào rắc rối đều
có thể dễ dàng trở thành thói quen giống như nhau. Đó chẳng qua chỉ là sự khác biệt
trong cách tư duy, là cơ hội để chúng ta thay đổi suy nghó và khám phá cuộc đời của mình
trên một lối đi mới, bình yên hơn nhiều so với ngày trước. Bạn hãy nhớ là mọi thói quen
đều đòi hỏi sự luyện tập. Hầu hết chúng ta đều rất sẵn sàng tiếp nhận thói quen xấu.
Nhưng giờ đây, chúng ta đã có cơ hội để sống khác với những lối mòn cũ: Hãy luyện tập
cả thói quen tránh xa rắc rối nữa. Không có gì cản trở bạn đâu; tất cả “vũ khí” bạn cần
chỉ là một chút quyết tâm.

“Vậy thì đã sao?”

Xem chi tiết: Tài liệu Khi ta thay đổi, thế giới sẽ đổi thay doc