12865

Chuyên đề tốt nghiệp
- Kinh tế trang trại là tổng thể các quan hệ kinh tế của các tổ chức hoạt
động sản xuất kinh doanh nông nghiệp bao gồm: các hoạt động trớc và sau
sản xuất nông sản hàng hoá xung quanh các trục trung tâm là hệ thống các
trang trại thuộc các ngành, nông, lâm, ng nghiệp ở các vùng kinh tế khác
nhau.
- Kinh tế trang trại là sản phẩm thời kỳ công nghiệp hoá. Quá trình hình
thành và phát triển kinh tế trang trại gắn liền với quá trình công nghiệp hoá từ
thấp đến cao. Thời kỳ bắt đầu công nghiệp hoá kinh tế trang trại với tỷ trọng
còn thấp, qui mô nhỏ và năng lực sản xuất hạn chế, nên chỉ đóng vai trò xung
kích trong sản xuất nông sản hàng hoá phục vụ công nghiệp hoá. Thời kỳ
công nghiệp hoá đạt trình độ kinh tế trang trại với tỷ trọng lớn, qui mô lớn và
năng lực sản xuất lớn trở thành lực lợng chủ lực trong sản xuất nông sản hàng
hoá cũng nh hàng nông nghiệp nói chung phục vụ công nghiệp hoá.
- Kinh tế trang trại phát triển trong thời kỳ công nghiệp hoá, phục vụ
nhu cầu sản xuất hàng hoá trong công nghiệp là phù hợp với quy luật phát
triển kinh tế, là một tất yếu khách quan của nền kinh tế nông nghiệp trong quá
trình chuyển từ sản xuất tự cấp, tự túc lên sản xuất hàng hoá.
- Kinh tế trang trại là loại hình thức tổ chức sản xuất trong nông nghiệp
mới có tính u việt hơn hẳn so với lo¹i hình sản xuất nông nghiệp khác nh:
Kinh tế nông nghiệp phát canh thu tô, kinh tế t bản t nhân, đồn điền, kinh tế
cộng đồng, nông nghiệp tập thể, kinh tế tiểu nông.
- Kinh tế trang trại đến nay đã khẳng định vị trí của mình trong sản xuất
hàng hoá thời kỳ công nghiệp hoá ở các nghành sản xuất nông- lâm– ng
nghiệp ở các vùng kinh tế ở nhiều nớc trong khu vực và trên thế giới. Đã thích
ứng với các trình độ công nghiệp hoá khác nhau.
Nguyễn Văn Chung Kế hoạch 45A
5
Chuyên đề tốt nghiệp
Thời gian tới bớc vào thế kỷ 21 theo dự báo của nhiều nhà kinh tế trên
thế giới, kinh tế trang trại có bớc phát triển mạnh mẽ, với số lợng ngày càng
nhiều ở các nớc đang phát triển, trên con đờng công nghiệp hoá và vấn đề còn
tồn tại ở các nớc công nghiệp hoá cao, trên cơ sở điều chỉnh số lợng và cơ cấu
trang trại cho phù hợp .
c- Khái niệm về kinh tế trang trại chăn nuôi:
- Cũng nh khái niệm về kinh tế trang trại nói chung, ta đi vào xem xét
khái niệm cụ thể về kinh tế trang trại chăn nuôi.
- Kinh tế trang trại chăn nuôi là một nền sản xuất kinh tế trong nông
nghiệp với nông sản hàng hoá là sản phẩm của chăn nuôi đại gia súc, gia
cầm…Đó là tổng thể các mối quan hệ kinh tế của các tổ chức sản xuất hoạt
động kinh doanh nông nghiệp, xét ở phạm vi chăn nuôi. Bao gồm các hoạt
động trớc và sau sản xuất nông sản hàng hoá xung quanh các trục trung tâm là
hệ thống các trang trại chăn nuôi ở các vùng kinh tế khác nhau.
- Kinh tế trang trại chăn nuôi cũng là sản phẩm của thời kỳ công nghiệp
hoá, quá trình hình thành và phát triển các trang trại gắn liền với quá trình
công nghiệp hoá từ thấp đến cao, tỷ trọng hàng hoá từ thấp đến cao cũng nh
trình độ sản xuất, qui mô và năng lực sản xuất đáp ứng đợc nhu cầu sản phẩm
hàng hoá nh thịt, trứng, sữa… trên thị trờng, phù hợp với sự phát triển kinh tế
thị trờng hiện nay.
- Kinh tế trang trại chăn nuôi là một nền tảng lớn của một hệ thống kinh
tế trang trại nói chung, là một bộ phận của nền sản xuất trong nông nghiệp,
khác với các nghành sản xuất khác: Lâm nghiệp hay Thuỷ sản phụ thuộc
nhiều vào điều kiện đất đai, khí tợng và thời tiết nh đối với chăn nuôi đó chỉ là
những ảnh hởng tác động đến vật nuôi, nó phụ chính vào điều kiện chăm sóc,
Nguyễn Văn Chung Kế hoạch 45A
6
Chuyên đề tốt nghiệp
nuôi dìng của các trang trại. Sản phẩm của chăn nuôi nó phục vụ trực tiếp
nhu cầu tiêu dùng của đại đa số nguời dân trong cả nớc.
- Kinh tế trang trại chăn nuôi là sự phát triển tất yếu của qui luật sản xuất
hàng hoá , trong điều kiện kinh tế thị trờng, xuất phát từ nhu cầu thị trờng, do
vậy các yếu tố đầu vào nh vốn, lao động, giống, khoa học công nghệ, cũng
nh các sản phẩm đầu ra nh thịt, trứng, sữa đều là hàng hoá.
Vậy có thể đúc kết lại khái niệm về kinh tế trang trại chăn nuôi nó là một
hình thức tổ chức sản xuất cơ sở trong nông nghiệp với mục đích chủ yếu là
sản xuất hàng hoá nh: thịt, trứng, sữa…Với qui mô đất đai, các yếu tố sản
xuất đủ lớn, có trình độ kỹ thuật cao, có tổ chức và quản lý tiến bộ, có hạch
toán kinh tế nh các doanh nghiệp.
2. Bản chất của kinh tế trang trại nói chung và kinh tế trang trại chăn
nuôi nói riêng.
a. Bản chất của trang trại nói chung.
- Kinh tế trang trại là một đơn vị sản xuất kinh doanh cơ sở trực tiếp sản
xuất trồng trọt trên đồng ruộng và chăn nuôi trang chuồng trại với qui mô lớn,
trình độ sản xuất và quản lý tiến bộ…Là hình thức tổ chức sản xuất cơ sở
trong nông, lâm nghiệp và thuỷ sản với mục đích chính là sản xuất ra hàng
hoá để cung ứng ra thị trờng. Là loại hình sản xuất hàng hoá với tỷ trọng hàng
hoá chiếm từ 70% đến 80% trở lên, đáp ứng phần lớn hàng hoá ra thị trờng
không chỉ ở trong nớc mà còn xuất khẩu ra nớc ngoài.
- Kinh tế trang trại với hình thức sản xuất nông nghiệp theo kiểu tập
chung, quy mô lớn và đã có từ lâu trên Thế giới và ở Việt nam.
+ Ở Trung Quốc kinh tế trang trại có từ thời hán với các hình thức:
hoàng trang, cung trang, gia trang và điền trang
Nguyễn Văn Chung Kế hoạch 45A
7
Chuyên đề tốt nghiệp
+ Ở Việt Nam kinh tế trang trại đã có từ thời Lý, Trần với các hình thức
nh thái ấp, các điền trang trong nông nghiệp. Thời nhà Lê_Nguyễn, kinh tế
trang trại tồn tại dới các hình thức nh: đồn điền, điền trang
- Đến thời kỳ chủ nghĩa t bản : Lực lợng sản xuất phát triển thì hình thức
sản xuất tập chung qui mô lớn trong nông nghiệp theo kiểu trang trại.
- Đến Nghị quyết 10 của Bộ chính trị khoá VI (4/1988) về phát huy
quyền làm chủ kinh tế hộ, đã đặt nền móng cho sự phát triển một cách nhanh
chóng. Vì vậy kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất nông nghiệp
theo nghĩa rộng bao gồm : Nông -Lâm; Thuỷ sản có mục đích chính là sản
xuất hàng hoá, t liệu sản xuất thuộc quyền sở hữu hay sử dụng của một chủ
trang trại, sản xuất đợc tiến hành trên qui mô ruộng đất với các yếu tố sản
xuất tập chung đủ lớn, trình độ kỹ thuật cao hơn phơng thức tổ chức sản xuất
tiến bộ gắn với thị trờng có hạch toán kinh tế theo kiểu doang nghiệp .
b. Bản chất của kinh tế trang trại chăn nuôi nói riêng
- Kinh tế trang trại chăn nuôi là một đơn vị kinh doanh cơ sở trực tiếp
sản xuất về chăn nuôi trong chuồng trại với qui mô lớn, trình độ sản xuất và
quản lý tiến bộ, là hình thức sản xuất với mục đích chủ yếu là sản xuất hàng
hoá là các sản phẩm chăn nuôi để cung ứng ra thị trờng, tỷ trọng hàng hoá
chiếm từ 70 đến 80% trở lên, đáp ứng đợc sản phẩm hàng hoá ra thị trờng
trong và ngoài nớc.
- Kinh tế trang trại chăn nuôi cũng đợc phát triển rất sớm, nhng với qui
mô nhỏ, tỷ trọng hàng hoá cha cao cho nên hàng hoá cung ứng ra thị trờng
còn ít.
- Cho đến hiện nay thì kinh tế trang trại chăn nuôi đã phát triển cả về qui
mô số lợng, tỷ trọng hàng hoá cao, nhưng tập chung chủ yếu ở các vùng đồng
bằng; đối với các khu vực trung du niềm núi phía bắc thì còn cha phát triển
Nguyễn Văn Chung Kế hoạch 45A
8
Chuyên đề tốt nghiệp
nhiều tuy nhiên đã có một số trang trại chăn nuôi sản xuất kinh doanh khá
hiệu quả .
II. Vai trò , đặc trng của kinh tế trang trại:
1- Vai trò của kinh tế trang trại:
- Phát triển kinh tế trang trại có vai trò rất lớn trong nền kinh tế quốc dân
nó có tác động lớn về kinh tế, xã hội và môi trờng.
- Vì nó là hình thức tổ chức sản xuất nông nghiệp chủ yếu của nền sản
xuất hàng hoá. Vì vậy nó có vai trò rất lớn trong việc sản xuất lơng thực, thực
phẩm cung cấp cho xã hội.
- Trang trại là tế bào quan trọng để phát triển nông nghiệp nông thôn,
thực hiện sự phân công lao động xã hội trong điều kiện nớc ta chuyển từ sản
xuất tự cấp tự túc sang sản xuất hàng hoá.
- Sự hình thành và phát triển kinh tế trang trại có vai trò cực kỳ to lớn đ-
ợc biểu hiện :
+ Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất lấy việc khai thác tiềm
năng và lợi thế so sánh phục vụ nhu cầu xã hội làm phơng thức sản xuất chủ
yếu. Vì vậy nó cho phép huy động khai thác, đất đai sức lao động và nguồn
lực khác một cách đầy đủ , hợp lý và có hiệu quả. Nhờ vậy nó góp phần thúc
đẩy tăng trởng và phát triển kinh tế trong nông nghiệp nông thôn nói riêng và
phát triển kinh tế xã hội nói chung.
+ Trang trại với kết quả và hiệu quả sản xuất cao, góp phần chuyển dịch
cơ cấu kinh tế, phát triển các loại cây trồng vật nuôi có giá trị hàng hoá cao,
khắc phục dần tình trạng manh mún tạo vùng chuyên môn hoá cao, đẩy nhanh
nông nghiệp sang sản xuất hàng hoá.
Nguyễn Văn Chung Kế hoạch 45A
9
Chuyên đề tốt nghiệp
+ Qua thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế trang trại tạo ra nhiều nông
sản, nhất là các nông sản làm nguyên liệu cho công nghiệp. Vì vậy trang trại
góp phần thúc đẩy công nghiệp nhất là công nghiệp chế biến và dÞch vụ sản
xuất ở nông thôn phát triển.
+ Kinh tế trang trại là đơn vị sản xuất có qui mô lớn hơn kinh tế hộ, vì
vây có khả năng áp dụng hiệu quả các thành tựu khoa học và công nghệ vào
sản xuất, nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực.
+ Với cách thức tổ chức sản xuất và quản lý kinh doanh tiên tiến, trang
trại là nơi tiếp nhận và chuyền tải các tiến bộ khoa học công nghệ đến hộ
nông dân thông qua chính hoạt động sản xuất của mình.
+ Về mặt xã hội: Phát triển kinh tế trang trại làm tăng hộ giàu ở nông
thôn, tạo thêm việc làm và tăng thu nhập cho ngời lao động và dân c ở nông
thôn, góp phần thúc đẩy phát triển kết cấu hạ tầng nông thôn là tấm gơng cho
các hộ nông dân về cách thức tổ chức sản xuất kinh doanh tiên tiến và có hiệu
quả. Tất cả những vấn đề đó góp phần quan trọng giải quyết các vấn đề kinh
tế – xã hội ở nông thôn.
+ Về mặt môi trờng: Phát triển kinh tế trang trại góp phần cải tạo và bảo
vệ môi trờng sinh thái. Thực hiện phát triển kinh tế trang trại nớc ta đã đem
lại nhiều kết quả về kinh tế xã hội và môi trờng. Nhng phát triển kinh tế trang
trại ở nớc ta phải phù hợp với điều kiện tự nhiên kinh tế từng vùng và từng
địa phơng. nhất là những vùng địa phơng có điều kiện đất đai và điều kiện sản
xuất hàng hoá .
2. Đặc trng của kinh tế trang tr¹i nói chung và kinh tế trang trại công
nghiệp nói riêng :
a. Đặc trng của kinh tế trang trại nói chung:
Nguyễn Văn Chung Kế hoạch 45A
10
Chuyên đề tốt nghiệp
Từ những khái niệm về kinh tế trang trại đã nêu ở trên ta đi vào tìm hiểu
đặc trng của kinh tế trang trại có những điểm gì khác so với các loại hình tổ
chức sản xuất nông nghiệp khác:
- Ngay khi kinh tế trang trại mới hình thành ở một số nớc công nghiệp
hoá Tây Âu, Các Mác đã là ngời đầu tiên đa ra nhận xét chỉ rõ đặc trng cơ bản
của kinh tế trang trại khác với kinh tế tiểu nông…Ngời chủ trang trại sản xuất
và bán tất cả các sản phẩm của họ làm ra và mua vào tất cả kể cả thóc giống,
còn ngời tiểu nông sản xuất và tự tiêu thụ hầu hết các sản phẩm làm ra mua,
bán càng ít càng tốt, cho đến nay trải qua hàng thế kỷ phát triển kinh tế trang
trại đã chứng minh đặc trng cơ bản cuả kinh tế trang trại là sản xuất nông sản.
Hàng hoá theo nhu cầu của thị trờng, tỷ xuất hàng hoá đạt từ 70 đến 80% trở
lên, tỷ xuất hàng hoá càng cao, càng thể hiện đợc bản chất và trình độ phát
triển của kinh tế trang trại. Khác với kinh tế tiểu nông… Là sản xuất tự túc
theo nhu cầu của gia đình nông dân.
- Chủ trang trại là chủ thể kinh tế cá thể (bao gồm kinh tế gia đình và
kinh tế tiểu chủ) nắm một phần quyền sở hữu và toàn bộ quyền sử dụng đối
với ruộng đất, t liệu sản xuất, vốn và sản phẩm làm ra.
- Kinh tế trang trại sản xuất kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường
của thời kỳ công nghiệp hoá, nên mọi hoạt động đều xuất phát từ nhu cầu thị
trờng nông sản trong và ngoài nớc. Vì vậy tất cả các yếu tố đầu vào của kinh
tế trang trại (đất đai, lao động, vốn khoa học, công nghệ) cũng như yếu tố đầu
ra (nông sản thô, sản phẩm chế biến) đều là hàng hoá.
- Do đặc trng của sản xuất hàng hoá chi phối đòi hỏi phải tạo ưu thế cạnh
tranh trong sản xuất kinh doanh, để thực hiện yêu cầu tái sản xuất mở rộng,
hoạt động của kinh tế trang trại được thực hiện theo xu thế tập trung tích tụ
sản xuất ngày càng cao, tiến đến qui mô tối ưu của trang trại phù hợp với từng
Nguyễn Văn Chung Kế hoạch 45A
11
Chuyên đề tốt nghiệp
ngành sản xuất, từng vùng kinh tế, từng thời kỳ công nghiệp hoá, tạo ra tỷ
xuất hàng hoá cao, khối lượng hàng hoá nhiều, chất lượng hàng hoá tốt và giá
thành hạ. Đi đôi với việc tập trung, nâng cao năng lực sản xuất của từng trang
trại còn diễn ra xu thế tập trung, các trang trại thành những vùng sản xuất
hàng hoá chuyên môn hoá về từng loại sản phẩm như lương thực, trái cây,thịt,
trứng, sữa …Với khối lợng hàng hoá lớn .
- Kinh tế trang trại có nhiều loại hình khác nhau trong đó trang trại gia
đình là phổ biến, có những đặc trưng là rất linh hoạt trong tổ chức hoạt động
vì có thể dung nạp các trình độ sản xuất khác nhau về xã hội hoá, chuyên môn
hoá sản xuất nông nghiệp.
+ Dung nạp các qui mô sản xuất khác nhau: Trang trại nhỏ, vừa, thậm
chí đến cực lớn.
+ Dung nạp các cấp trình độ công nghệ sản xuất khác nhau từ thô sơ đến
hiện đại, riêng biệt hoặc đan xen.
+ Liên kết các loại hình kinh tế khác nhau (cá thể, t nhân, hợp tác, quốc
doanh với các hình thức hợp tác sản xuất kinh doanh đa dạng).
+ Chính vì vậy mà kinh tế trang trại có khả năng thích ứng với các trình
độ, với các thời kỳ công nghiệp hoá từ thấp đến cao, ở các nước đang phát
triển cũng như các nước công nghiệp phát triển.
- Kinh tế trang trại có đặc trưng là tạo ra năng lực sản xuất cao về nông
sản hàng hoá do các đặc điểm về tổ chức quản lý sản xuất kinh doanh của các
trang trại quyết định. Chủ trang trại, chủ doanh nghiệp là người có ý chí, năng
lực tổ chức quản lý, có kiến thức và kinh nghiệm nhất định về sản xuất kinh
doanh nông nghiệp và thường là người trực tiếp quản lý trang trại. Trang trại
gia đình có tổ chức quản lý sản xuất kinh doanh thích hợp, tiến bộ và sử dụng
có hiệu quả hơn các tư liệu sản xuất (đất đai, vốn ,công nghệ …) Chọn và ứng
Nguyễn Văn Chung Kế hoạch 45A
12
Chuyên đề tốt nghiệp
dụng có hiệu quả các thành tựu khoa học công nghệ tiên tiến, tạo ra năng lực
sản xuất và hiệu quả kinh tế cao của các trang tr¹i, thể hiện qua các chỉ tiêu
kinh tế kỹ thuật chủ yếu về sản lượng, năng xuất và giá thành sản phẩm.
- Tổ chức quản lý sản xuất của trang trại tiến bộ hơn, trang trai có nhu
cầu cao hơn nông hộ về ứng dụng tiến bộ kỹ thuật và thường xuyên tiếp cận
với thị trường biểu hiện.
+ Do mục đích của trang trại là sản xuất hàng hoá, nên hầu hết các trang
trại đều kết hợp giữa chuyên môn hoá với phát triển tổng hợp, đây là điểm
khác biệt so với hộ sản xuất tự túc, tự cấp.
+ Do sản xuất hàng hoá đòi hỏi các trang trại phải ghi chép hạch toán
kinh doanh, tổ chức sản xuất khoa học trên cơ sở những kiến thức về nông
học, kinh tế thị trường.
+ Sự hoạt động của trang trại đòi hỏi phải tiếp cận với thị trường để biết
được thị trường cần những sản phẩm gì, số lượng bao nhiêu, chất lượng và
chủng loại, giá cả và thời điểm cung cấp như thế nào… Nếu chủ trang trại
không có những thông tin về các vấn đề trên, hoạt động kinh doanh sẽ không
có hiệu quả. Vì vậy tiếp cận thị trường là yêu cầu cấp thiết đối với các trang
trại nói chung, chủ trang trại nói riêng.
b- đặc trưng của kinh tế trang trại chăn nuôi nói riêng:
Trên cơ sở khái niệm về kinh tế trang trại nói chung và kinh tế trang trại
chăn nuôi nói riêng mà chúng ta đi vào tìm hiểu đặc trưng kinh tế trang trại
chăn nuôi được thể hiện qua những điểm sau:
- Kinh tế trang trại chăn nuôi có đặc trưng là sản xuất sản phẩm hàng hoá
mà sản phẩm nó là các loại thịt, trứng, sữa… đáp ứng được nhu cầu của thị tr-
Nguyễn Văn Chung Kế hoạch 45A
13
Chuyên đề tốt nghiệp
ờng, như vậy để đáp ứng được nhu cầu của thị trờng thì quy mô trang trại
chăn nuôi phải ở mức độ tương đối lớn, khác biệt với hộ gia đình.
- Kinh tế trang trại chăn nuôi sản xuất các sản phẩm thịt, trứng, sữa…
trong điều kiện kinh tế thị trường thời kỳ công nghiệp hoá nên mọi hoạt động
sản xuất kinh doanh đều xuất phát nhu cầu thị trường. Chính vì vậy tất cả các
yếu tố đầu vào như vốn, lao động, giống, khoa học công nghệ… cũng như các
yếu tố đầu ra như sản phẩm thịt, trứng , sữa… đều là sản phẩm hàng hoá.
- Do đặc trưng sản xuất hàng hoá ngành chăn nuôi chi phối mà phải đòi
hỏi tạo ra ưu thế cạnh tranh trong sản xuất và kinh doanh, để thực hiện yêu
cầu tái sản xuất mở rộng, hoạt động kinh tế trang trại chăn nuôi theo xu thế
tích tụ, tập trung sản xuất kinh tế ngày càng cao, tạo ra tỷ xuất hàng hoá cao,
khối lượng hàng hoá ngày càng nhiều, chất lượng tốt. Đi đôi với việc tập
trung, nâng cao năng lực sản xuất của từng trang trại còn diễn ra xu thế tập
trung các trang trại thành các vùng chuyên môn hoá về từng loại như vùng
chuyên canh nuôi đại gia súc như: trâu, bò …vùng thì chuyên môn hoá nuôi
lợn nái sinh sản, lợn thịt, sữa với mục đích tạo ra khối lượng hàng hoá lớn .
- Kinh tế trang trại chăn nuôi cũng có nhiều loại hình khác nhau trong đó
trang trại gia đình vẫn là phổ biến, có đặc trng rất linh hoạt trong từng hoạt
động, vì có thể dung nạp các trình độ sản xuất khác nhau về xã hội hoá,
chuyên môn hoá Dung nạp các quy mô sản xuất trang trại chăn nuôi khác
nhau như các trang trại chăn nuôi nhỏ, vừa và lớn và thậm chí đến cực lớn.
Dung nạp các cấp độ công nghệ sản xuất khác nhau từ thô sơ đến hiện đại,
riêng biệt hoặc đan xen. Liên kết các loại hình kinh tế khác nhau cá thể,tư
nhân, hợp tác quốc doanh…Với các hình thức hợp tác sản xuất kinh doanh đa
dạng. Chính vì vậy mà kinh tế trang trại chăn nuôi có khả năng thích ứng với
các nước đang phát triển và ở các nước công nghiệp phát triển .
Nguyễn Văn Chung Kế hoạch 45A
14

Xem chi tiết: 12865