Hiện nay huyện có toàn bộ 45 trường học và 17000 học sinh các cấp, trong đó
học sinh dân tộc thiểu số chiếm 7400 em. Có 2 trường cấp III với 3800 học sinh. Học
sinh tốt nghiệp cấp III bình quân hàng năm là 76%, học sinh khá giỏi chiếm 22%. Huyện
có trung tâm GDTX liên tục đào tạo nghề và phổ cập xóa mù chữ.
Toàn huyện có 6/13 xã, thị trấn được công nhận đạt 50% đội ngũ giáo viên được
nâng cao trình độ, trang thiết bị trường học đã được chú trọng quan tâm.
2.2.3. Y tế
Mạng lưới y tế đã được mở rộng đến các cơ sở, các xã và thị trấn đều có trạm y
tế, có 1 bệnh viện đa khoa, có 8 trạm xá xã có bác sĩ. Huyện đã thực hiện tốt các chương
trình mục tiêu về y tế quốc gia, phòng chống các bệnh cho xã hội, thực hiện tốt kế hoạch
hóa gia đình.
Hiện nay đã có 12/13 xã thị trấn đạt chuẩn quốc gia về y tế.
2.2.4. Kinh tế
Huyện đẩy mạnh về các ngành nông – lâm nghiệp, chăn nuôi, thương mại và dịch
vụ.
Tổng giá trị sản xuất (theo giá 1994) năm 2009 đạt 587,754 tỷ đồng, trong đó
Nông lâm nghiệp đạt 306,182 tỷ dồng.
Cơ cấu kinh tế: tỷ trọng ngành Nông lâm nghiệp chiếm 52,10% KH.
Giá trị thu nhập bình quân từ chăn nuôi hàng năm là 46,5 tỷ đồng/năm. Thu nhập bình
quân đầu người là 8,7 triệu đồng/người/năm, ngành trồng trọt có giá trị sản xuất: 236,7
tỷ đồng/năm.
2.2.5. Về Trồng trọt
Tổng diện tích gieo trồng của huyện đạt 21.496 ha, trong đó diện tích lúa nước 2
mùa ổn định là 2.600 ha, năng suất bình quân đạt 5,5 tạ/ha. Ngoài ra huyện đã mở rộng
diện tích trồng mía và các loại cây hoa màu cho sản lượng cao góp phần phát triển kinh
tế, nâng cao đời sống cho nhân dân.
2.2.6. Về Chăn nuôi
5
Trước đây người dân ở địa phương chủ yếu chăn nuôi theo phương thức tận dụng
và dựa vào điều kiện tự nhiên nên năng suất chưa cao. Hiện nay nhờ cải tiến của khoa
học kỹ thuật, nhà nước đã đưa các giống bò, giống lợn có năng suất chất lượng cao và
chuyển giao kỹ thuật cho bà con áp dụng sản xuất nên hiệu quả chăn nuôi đã được nâng
cao.
Bảng 1: Tổng đàn gia súc của huyện qua các năm.
Năm Tổng đàn trâu bò Tổng đàn lợn
2007 32.600 37.450
2008 28.800 39.200
2009 25.400 40.050
Trích nguồn từ trạm thú y huyện
2.2.6. Công tác Thú Y của huyện
2.2.6.1. Công tác tổ chức
Trạm có 5 cán bộ thuộc biên chế nhà nước, 2 nhân viên hợp đồng và 16 thú y cơ sở.
Bảng 2: Mạng lưới thú y của huyện M’đrăk
STT Địa điểm
Trình độ
Đại học Cao đẳng Trung cấp Sơ cấp Tổng
1 Trạm Thú y 3 0 2 0 5
2 Thị trấn 0 0 1 0 1
3 Xã EaPil 0 0 1 1 2
4 Xã Krôngzin 0 0 0 2 2
5 Xã Krông Á 0 0 0 0 0
6 Xã CưSan 0 0 0 0 0
7 Xã CưPrao 0 0 1 0 1
8 Xã CưMta 0 0 1 0 1
9 Xã CưKroá 0 0 1 0 1
10 Xã EaTrang 0 0 0 1 1
11 Xã EaRiêng 0 0 1 0 1
12 Xã EaMđoan 0 1 0 0 1
13 Xã EaMlây 0 0 2 0 2
14 EaLai 0 0 0 1 1
15 Tổng 3 1 10 5 19
Trích nguồn từ trạm thú y huyện
Mạng lưới thú y của huyện tương đối mạnh và phân bố đều, có xã có 2 thú y cơ
sở, đây là thế mạnh của hoạt động thú y ở huyện về mặt theo dõi tình hình dịch bệnh xảy
6
ra và có biện pháp điều trị kịp thời cho vật nuôi. Tuy nhiên trình độ của thú y cơ sở còn
hạn chế: chỉ có 1 thú y cơ sở đạt trình độ cao đẳng, 10 thú y cơ sở đạt trình độ trung cấp,
5 thú y cơ sở có trình độ sơ cấp.
Công tác tổ chức: gồm một trạm trưởng lãnh đạo chung mọi công việc của trạm,
và các nhân viên phụ trách các bộ phận như:
- Kiểm soát giết mổ và kiểm dịch động vật.
- Phụ trách công tác tiêm phòng định kỳ cho vật nuôi.
- Quản lý kinh doanh thuốc thú y trên địa bàn huyện.
- Xây dựng mạng lưới thú y cơ sở và thị trấn, cung cấp tinh nhân tạo cho đàn bò
và lợn.
- Triển khai tổ chức tiêm phòng theo chương trình và kế hoạch thực hiện kiểm
dịch, kiểm tra vệ sinh phòng bệnh và các tổ chức chống dịch như LMLM, THT ở trâu
bò; dịch tả, PHT ở lợn và dịch cúm gia cầm.
2.2.6.2. Công tác phòng chống dịch
a.Công tác tiêm phòng:
- Tiêm phòng cho đàn trâu bò: Tiêm vaccin LMLM hàng năm là 27000 liều, đạt
tỷ lệ 68,2%/vụ/năm so với tổng đàn.
- Tiêm phòng cho đàn lợn: chủ trương tiêm phòng vaccin đơn, tuyp, ô cho lợn nái
và đực giống với số liều là 3000 liều.
- Công tác kiểm dịch động vật và kiểm soát giết mổ.
b.Công tác kiểm dịch động vật:
Hàng năm thực hiện kiểm tra làm thủ tục kiểm dịch động vật xuất ra ngoài tỉnh từ
12000-14000 con gia súc để tiêu thụ. Công tác kiểm soát giết mổ và kiểm dịch động vật
dần dần từng bước đi vào quản lý có hiệu quả, kiểm soát tốt tình hình dịch bệnh gia súc,
đặc biệt là dịch LMLM đã được khống chế và ngăn chặn có hiệu quả. Trong 3 năm gần
đây dịch LMLM gia súc trên địa bàn huyện không xảy ra.
c.Công tác KSGM:
Trạm thú y huyện quản lý 1 lò mổ gia súc tập trung tại khu trung tâm huyện gồm
4 xã thị trấn (thị trấn, CưMta, Krôngzin, CưKroá). Bình quân mỗi ngày mổ 45-50 con
7
lợn, 1-2 con bò. Một năm kiểm soát được 46000 con gia súc giết mổ tập trung tại lò,
kiểm soát được 11 điểm giết mổ tư nhân ở các xã lân cận trên địa bàn huyện.
2.3 Cơ sở lý luận của đề tài
2.3.1. Đặc điểm hình thái, cấu tạo của giun đũa lợn
Giun đũa lợn ký sinh ở ruột non lợn, màu trắng sữa, hình ống, hai đầu hơi nhọn.
Đầu giun có ba môi bao bọc quanh miệng, một môi ở phía lưng và hai môi ở phía bụng.
Trên rìa môi có một hàng răng cưa, cấu tạo hai môi này khác nhau giữa hai loài giun
đũa, hàng răng cưa ở môi giun đũa người không rõ ràng bằng răng cưa của giun đũa lợn.
Hình 1: giun đực
Giun đực dài 12- 25 cm, đường kính 3 mm. Giun cái dài 30- 35 cm, đường kính 5-
6 mm. Phân biệt giun đực và giun cái: giun đực nhỏ, đuôi cong về mặt bụng, đuôi giun
cái thì thẳng. Giun đực có hai gai giao hợp dài bằng nhau, khoảng 1,2- 2 mm, không có
túi giao hợp.
Hình 2: giun cái
8
Trứng hình bầu dục hơi ngắn, kích thước 0,056- 0,087 x 0,046- 0,067 mm, vỏ rất
dày có bốn lớp vỏ, lớp ngoài cùng là màng protit, nhấp nhô làn sóng, do tác dụng dịch
mật nên màng có màu vàng cánh dán.
Hình 3: trứng giun đũa lợn (ascaris suum)
2.3.2 Chu kỳ phát triển của giun đũa lợn
9
Hình 4: vòng đời giun đũa lợn
Không cần ký chủ trung gian, lợn trực tiếp nuốt phải trứng giun đũa gây bệnh, rồi
phát triển thành giun trưởng thành. Giun cái đẻ trung bình một con là 27.000.000 trứng,
mỗi ngày đẻ 200.000 trứng (Cram, 1925). Trứng theo phân lợn ra ngoài gặp độ ẩm thích
hợp và nhiệt độ khoảng 24
o
C, sau hai tuần thành phôi thai, qua một tuần nữa phôi thai lột
xác thành trứng có sức gây bệnh. Trứng này lợn nuốt phải, vào ruột non thành giun
trưởng thành. Theo một số tác giả, nếu tiêm những trứng này vào xoang bụng hoặc tiêm
dưới da bụng đều nở thành ấu trùng, ngoài ra có thể nuôi cấy ở môi trường glucose và
đạm vẫn có thể nở ra ấu trùng. Như vậy, dịch dạ dày không phải là một yếu tố cho trứng
nở thành ấu trùng.
Ấu trùng nở ở ruột, chui vào mạch máu niêm mạc, theo máu về gan. Một số ít
chui vào ống lâm ba màng treo ruột rồi vào gan. Sau khi nhiễm 4- 5 ngày thì hầu hết ấu
trùng di hành tới phổi, sớm nhất là 18 giờ, muộn nhất sau 12 ngày vẫn có ấu trùng vào
phổi. Khi tới phổi, ấu trùng lột xác thành ấu trùng III. Ấu trùng này từ mạch máu phổi
chui vào phế bào, qua khí quản, và cùng với niêm dịch ấu trùng lên hầu, rồi xuống ruột
non. Khi trở lại ruột non, lột xác lần nữa thành giun trưởng thành. Trong khi di hành,
một số ấu trùng vào một vài khí quan khác như: lách, tuyến giáp trạng, não…v.v. Hoàn
thành vòng đời cần 54- 62 ngày.
10
Hình 5:các vị trí giun đũa
Kí sinh
Giun đũa sống nhờ vào chất dinh dưỡng của ký chủ, đồng thời tiết dịch tiêu hóa
phân giải tổ chức ở niêm mạc ruột, lấy tổ chức đó nuôi sống bản thân. Tuổi thọ của giun
đũa không quá 7- 10 tháng, hết tuổi thọ giun đũa theo phân ra ngoài. Nhưng gặp điều
kiện không thuận lợi (con vật bị bệnh truyền nhiễm, sốt cao…) thì tuổi thọ của giun đũa
ngắn lại. Số lượng giun có thể vài con tới trên một nghìn con trên cơ thể một con lợn.
2.3.3 Đặc điểm dịch tễ học của bệnh giun đũa lợn
Giun đũa phân bố rộng khắp thế giới, nguyên nhân chính là vòng đời của giun
đũa lợn rất đơn giản, truyền trực tiếp và sức đề kháng của trứng rất cao.
Đặc điểm của trứng giun đũa lợn có 4 lớp vỏ: lớp trong cùng bảo vệ phôi thai, giữ
cho các chất hữu cơ không ảnh hưởng tới trứng, hai lớp giữa giữ cho chất lỏng của trứng
không bị bốc hơi, lớp ngoài cùng là lớp protit có màu vàng cánh dán giữ cho tia tử ngoại
không xâm nhập được vào bên trong. Trứng sống rất lâu 6- 12 tháng trong đống phân,
trong điều kiện tự nhiên sống 1- 2 năm. Nhiệt độ thích hợp cho trứng phát triển khoảng
25
o
C. Khi nhiệt độ xuống thấp (12
o
C) trứng phát triển chậm.
Trứng ở sâu 3 cm, nhiệt độ 26- 33
o
C, hàm lượng nước 9,5-19% thì 89% trứng
phát triển. Trứng ngừng phát triển khi nhiệt độ ở rất thấp: - 4,8
o
C đến – 13,4
o
C, hàm
lượng nước 6,3-17%. Trứng có thể bị chết khi gặp một trong ba trường hợp sau:
- Độ ẩm quá thấp
- Độ ẩm quá thấp, nhiệt độ cao.
- Độ ẩm và nhiệt độ cao.
11
Khi nhiệt độ 45-50
o
C trứng chết trong nửa giờ, nước nóng 60
o
C diệt trứng trong 5
phút, nước 70
o
C chỉ cần 1-10 giây. Chính vì vậy việc ủ phân sẽ làm tăng nhiệt độ trong
đống phân sẽ diệt hết trứng giun đũa. Masnicova lần đầu tiên dùng nhiệt khí (170
o
C) diệt
trứng trong phân lợn và chuồng lợn. Khi phun nhiệt khí vào phân khô hoặc ướt, chỉ 10-
30 giây trứng đã chết. Ngoài ra trứng có sức đề kháng mạnh với một số chất hóa học
như: focmon 2% trứng vẫn còn sống và tiếp tục phát triển, ereolin 3%, dung dịch bão
hòa sunfat đồng, axit sunfuric 10%, xút 2%, hypochlorit canxi 10% không diệt được
trứng. Vào mùa hè nắng chiếu trực tiếp lên đất cát thì trứng bị chết nhanh. Oxi cần cho
trứng phát triển ở môi trường yếm khí, trứng không phát triển được, nhưng vẫn duy trì
sự sống, vì thế trứng vẫn sống được một thời gian ở nước bẩn, hoặc môi trường thiếu
oxi.
+ Đường truyền bệnh: Trứng giun đũa vào cơ thể chủ yếu qua miệng. Lợn thích
liếm, gặm dụng cụ, máng ăn, bãi chăn…nên trứng dễ theo vào đường tiêu hóa. Khi bón
phân lợn tươi cho ruộng trồng thức ăn, trứng giun sống được vài tháng ở thức ăn xanh.
Ruồi, chuột, cũng có thể phân tán trứng giun, gió cuốn được trứng giun theo bụi từ
chuồng này sang chuồng khác. Lợn con nhiễm bệnh chủ yếu khi bú sữa mẹ, nuốt phải
trứng ở đầu vú. Ngoài ra có tài liệu cho biết ấu trùng gây bệnh ở trứng giun đũa người
khi có nhiệt độ 34
o
C, thì nở ra ấu trùng và có thể chui qua da người mà vào cơ thể.
+ Mối liên quan giữa giun đũa người và giun đũa lợn: về mặt sinh học, nhất là
gây nhiễm chéo, trong nhiều năm gần đây đã tranh luận là hai loại đó khác hay là cùng
một loài.
Nói chung gây nhiễm nhân tạo thấy giun đũa người có thể xâm nhiễm vào lợn và
giun đũa lợn có thể xâm nhiễm vào người. Hiraishi (1928), Boer (1935), đã gây nhiễm
giun đũa người cho lợn khi lợn ăn thức ăn thiếu vitamin A. Soulsby (1961) cũng gây
nhiễm được cho lợn mới đẻ không được bú sữa đầu đối với giun đũa người.
Takate (1951) lấy trứng giun đũa lợn gây nhiễm cho 19 người lớn, có 7 người bị
nhiễm. Theo Mozgovoi (1953) nghiên cứu thấy ký chủ nhiễm giun đũa người thì ngoài
người ra còn có tới 10 loại động vật khác như lợn, chó…cũng bị nhiễm. Vì vậy tác giả
thừa nhận giun đũa lợn và giun đũa người không cùng một loài. Xét về mặt dịch tễ, ở
12
một khu vực lợn nhiễm giun đũa lợn với tỉ lệ rất cao nhưng người không nhiễm cao,
hoặc người nhiễm với tỉ lệ rất cao nhưng lợn không nhiễm cao chứng tỏ chúng khác loài
và không có liên quan trực tiếp.
2.4.4. Tỉ lệ và cường độ nhiễm của bệnh giun đũa lợn
Ở miền Bắc tỉ lệ nhiễm dao động 13-14% (Phạm Văn Khuê, Trịnh Văn Thịnh,
1982). Năm 1978, Phạm Văn Khuê, Phan Văn Lục điều tra 1055 lợn nuôi tại 6 tỉnh Nam
Bộ cho biết tỉ lệ nhiễm giun đũa là 31,04%, trong đó heo ba tỉnh miền Đông nhiễm 40%
cao hơn ở ba tỉnh đồng bằng sông Cửu Long là 23%. Năm 1995, Lương Văn Huấn mổ
khám 891 lợn thuộc 4 lứa tuổi và khảo sát 5044 lợn lớn thuộc 12 tỉnh thành ở phía Nam
cho thấy tỉ lệ nhiễm giun đũa là 53%. Bình Trị Thiên là 34%, Quảng Nam-Đà Nẵng là
61%, Bình Định 45%, Phú Yên, Khánh Hòa 75%, Đồng Nai 64%, Sông Bé 51%, Tây
Ninh 45%, Thành phố Hồ Chí Minh 41%, Tiền Giang 73%, Kiên Giang 70%. Phạm Văn
Chức, Châu Bá Lộc và cộng sự (1986) cho biết heo Hậu Giang nhiễm 28-50%. Bùi Lập,
Nguyễn Đăng Khải, Vũ Sỹ Nhàn (1979) cho biết heo miền Trung nhiễm 36-58%.
Trịnh Văn Thịnh, Phạm Văn Khuê, 1982 cho biết:
Lợn dưới 3 tháng tuổi nhiễm 39,2%
Lợn 3-4 tháng tuổi nhiễm 48,0%
Lợn 5-7 tháng tuổi nhiễm 58,3%
Lợn trên 7 tháng tuổi nhiễm 24,9%
Lương Văn Huấn, Lê Hữu Khương, 1995 cho biết:
Lợn dưới 3 tháng tuổi nhiễm 49,8%
Lợn 3-4 tháng tuổi nhiễm 67,1%
Lợn 5-7 tháng tuổi nhiễm 62,6%
Lợn trên 7 tháng tuổi nhiễm 40,6%
2.3.5 Cơ chế phát sinh bệnh của bệnh giun đũa lợn
Thời kỳ ấu trùng hay giun trưởng thành giun đũa lợn đều gây bệnh. Khi ấu trùng
ở ruột chui vào thành ruột gây tổn thương sẽ mở đường cho các vi khuẩn xâm nhập vào
cơ thể. Khi ấu trùng di chuyển qua phổi làm cho bệnh suyễn nặng hơn và tỉ lệ phát sinh
bệnh có thể tăng gấp 10 lần. Theo Underdahl (1957), Phổi nặng gấp 10 lần so với lợn chỉ
13
bị suyễn lợn. Khi ấu trùng theo máu về gan, dừng lại ở mạch máu gây ra lấm tấm xuất
huyết, đồng thời gây hủy hoại tế bào gan, ấu trùng từ mạch máu phổi di chuyển tới phế
bào nên mạch máu bị vỡ, ở phổi có nhiều điểm xuất huyết. Khi ấu trùng di hành qua
phổi gây ra viêm, triệu chứng viêm còn phụ thuộc vào mức độ nhiễm, có thể kéo dài 5-
14 ngày, cho khi làm cho con vật bị chết. Thức ăn thiếu Vitamin A làm cho lợn con dễ bị
viêm phổi do giun đũa gây ra. Ấu trùng di hành độ 2-3 tuần, khi thành giun trưởng thành
thì tác dụng gây viêm giảm dần. Khi giun trưởng thành ở ruột non làm niêm mạc bị loét
và đau bụng, khi nhiều gây tắc ruột, thủng ruột. Có khi vào ống mật gây hoàng đản.
Giun đũa còn tiết độc tố gây nhiễm độc thần kinh trung ương và mạch máu, triệu chứng
thần kinh như tê liệt hoặc hưng phấn. Ngoài ra trong quá trình trao đổi chất giun còn thải
chất cặn bã gây độc làm lợn chậm lớn, còi cọc.
2.3.6 Tác hại của bệnh giun đũa lợn
Khi ấu trùng di hành qua phổi gây viêm phổi, xuất huyết. Ấu trùng L
2
và L
3
gây
những điểm hoại tử xuất huyết ở gan kích thước khoảng 1 cm và có nhiều sợi Fibrin. Ấu
trùng cũng gây tổn thương và làm rách các mao mạch, phế nang làm cho bệnh suyễn
nặng hơn. Đồng thời ấu trùng còn mang vi khuẩn E.coli vào trong máu.
Giun trưởng thành ký sinh ở ruột làm viêm cơ ruột, gây loét ruột. Lấy các chất
dinh dưỡng của quá trình trao đổi chất gây còi cọc, chậm lớn, gây tắc ruột, thủng ruột.
Giun sử dụng nhiều Ca
2+
làm cho lợn co giật, mềm xương, còi xương. Khi di hành qua
ống mật gây vỡ ống mật.
2.3.7 Triệu chứng, bệnh tích của bệnh giun đũa lợn
2.3.7.1 Triệu chứng
Triệu chứng ở lợn lớn không rõ, phần nhiều là mang giun đũa, trở thành nguồn
gieo rắc mầm bệnh. Bệnh nặng ở lợn con từ 3 đến 6 tháng, lợn chậm lớn, gầy còm, ấu
trùng ở phổi gây viêm phổi, thân nhiệt tăng cao, ăn uống giảm sút, hô hấp nhanh, thường
14
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét