có sự can thiệp đúng mức nhằm tạo ra sự phát triển hài hoà cho mỗi vùng và
cho tất cả các vùng.
Phân vùng theo trình độ phát triển
Ngoài cách phân chia lãnh thổ quốc gia thành các vùng theo các nhân tố
cấu thành, người ta còn phân chia lãnh thổ quốc gia thành các vùng theo trình
độ phát triển. Đây là kiểu phân loại đang thịnh hành trên thế giới, nó phục vụ
cho việc quản lý, điều khiển các quá trình phát triển theo lãnh thổ quốc gia.
Theo cách này có các loại phân vùng chủ yếu sau:
- Vùng phát triển: Thường là những lãnh thổ hội tụ nhiều yếu tố thuận lợi
cho sự phát triển, đã trải qua một thời kỳ lịch sử phát triển, đã tập trung dân
cư và các năng lực sản xuất, chúng có vai trò quyết định đối với nền kinh tế -
xã hội của đất nước.
- Vùng chậm phát triển: Thường là những lãnh thổ xa các đô thị, thiếu
nhiều điều kiện phát triển (nhất là về mạng lưới giao thông, mạng lưới cung
cấp điện); kinh tế chưa phát triển; dân trí thấp, đời sống nhân dân gặp nhiều
khó khăn.
Đối với những vùng loại này, người ta còn sử dụng khái niệm vùng cần
hỗ trợ.
- Vùng trì trệ, suy thoái: Ở các nước công nghiệp phát triển, thường gặp
vùng loại này. Đây là hậu quả của quá trình khai thác tài nguyên lâu dài mà
không có biện pháp bảo vệ môi trường khiến cho tài nguyên bị cạn kiệt,
những ngành kinh tế và vùng lãnh thổ gắn với tài nguyên đó lâm vào tình
trạng trì trệ, suy thoái.
Vùng kinh tế trọng điểm:
Vùng kinh tế trọng điểm là vùng có ranh giới “cứng” và ranh giới
“mềm”. Ranh giới “cứng” bao gồm một số đơn vị hành chính cấp tỉnh và
ranh giới “mềm” gồm các đô thị và phạm vi ảnh hưởng của nó.
Một vùng không thể phát triển kinh tế đồng đều ở tất cả các điểm trên
lãnh thổ của nó theo cùng một thời gian. Thông thường nó có xu hướng phát
5
triển nhất ở một hoặc vài điểm, trong khi đó ở những điểm khác lại chậm
phát triển hoặc trì trệ. Tất nhiên, các điểm phát triển nhanh này là những
trung tâm, có lợi thế so với toàn vùng.
Từ nhận thức về tầm quan trọng kết hợp với việc tìm hiểu những kinh
nghiệm thành công và thất bại về phát triển công nghiệp có trọng điểm của
một số quốc gia và vùng lãnh thổ, từ những năm 90 của thế kỷ XX, Việt Nam
đã tiến hành nghiên cứu và xây dựng các vùng kinh tế trọng điểm. Vấn đề
phát triển ba vùng kinh tế trọng điểm của cả nước được khẳng định trong các
văn kiện của Đảng và Nhà nước.
Lãnh thổ được gọi là vùng kinh tế trọng điểm phải thoả mãn các yếu
tố sau:
Có tỷ trọng lớn trong tổng GDP của quốc gia và trên cơ sở đó, nếu
được đầu tư tích cực sẻ có khả năng tạo ra tốc độ phát triển nhanh cho
cả nước.
Hội tụ đủ các điều kiện thuận lợi và ở mức độ nhất định, đã tập trung
tiềm lực kinh tế (kết cấu hạ tầng, lao động lỹ thuật, các trung tâm đào
tạo và nghiên cứu khoa học cấp quốc gia và vùng, có vị thế hấp dẫn
với các nhà đầu tư, có tỷ trọng lớn trong GDP của cả nước )
Có khả năng tạo tích luỹ đầu tư để tái sản xuất mở rộng đồng thời có
thể tạo nguồn thu ngân sách lớn. Trên cơ sở đó, vùng này không
những chỉ tự đảm bảo cho mình mà còn có khả năng hỗ trợ một phần
cho các vùng khác khó khăn hơn.
Có khả năng thu hút những ngành công nghiệp mới và các ngành dịch
vụ then chốt để rút kinh nghiệm về mọi mặt cho các vùng khác trong
phạm vi cả nước. Từ đây, tác động của nó là lan truyền sự phân bố
công nghiệp ra các vùng xung quanh với chức năng là trung tâm của
một lãnh thổ rộng lớn.
Như vậy, mục đích của phân chia lãnh thổ quốc gia thành các vùng đều
nhằm tạo căn cứ xây dựng các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển
6
kinh tế - xã hội theo lãnh thổ và phục vụ việc xây dựng cơ chế, chính sách bảo
đảm cho phát triển bền vững và đạt hiệu quả cao trên khắp các vùng đất
nước.
Căn cứ chủ yếu để phân vùng là sự đồng nhất về các yếu tố tự nhiên, dân
cư và xã hội; hầu như có chung bộ khung kết cấu hạ tầng, từ đó các địa
phương trong cùng một vùng có những nhiệm vụ kinh tế tương đối giống
nhau đối với nền kinh tế của đất nước cả trong hiện tại cũng như trong tương
lai phát triển.
2. Khái niệm đầu tư phát triển công nghiệp
2.1.Khái niệm đầu tư phát triển.
Từ trước đến nay có rất nhiều cách định nghĩa đầu tư. Theo cách hiểu
thông thường nhất, đầu tư là sự hy sinh các nguồn lực ở hiện tại để tiến hành
các hoạt động nào đó nhằm thu về các kết quả nhất định trong tương lai lớn
hơn các nguồn lực đã bỏ ra để đạt được các kết quả đó. Như vậy, mục tiêu
của mọi công cuộc đầu tư là đạt được các kết quả lớn hơn so với những hy
sinh về nguồn lực mà người đầu tư phải gánh chịu khi tiến hành hoạt động
đầu tư.
Loại đầu tư đem lại các kết quả không chỉ người đầu tư mà cả nền kinh tế
xã hội được hưởng thụ, không chỉ trực tiếp làm tăng tài sản của chủ đầu tư
mà của cả nền kinh tế chính là đầu tư phát triển. Còn các loại đầu tư chỉ trực
tiếp làm tăng tài sản chính của người đầu tư, tác động gián tiếp làm tăng tài
sản của nền kinh tế thông qua sự đóng góp tài chính tích luỹ của các hoạt
động đầu tư này cho đầu tư phát triển, cung cấp vốn cho hoạt động đầu tư
phát triển và thúc đẩy quá trình lưu thông phân phối các sản phẩm do các kết
quả của đầu tư phát triển tạo ra, đó là đầu tư tài chính và đầu tư thương mại.
Đầu tư phát triển, đầu tư tài chính và đầu tư thương mại là ba loại đầu tư
luôn tồn tại và có quan hệ tương hỗ với nhau. Đầu tư phát triển tạo tiền đề để
tăng tích luỹ, phát triển hoạt động đầu tư tài chính và đầu tư thương mại.
7
Ngược lại, đầu tư tài chính và đầu tư thương mại hỗ trợ và tạo điều kiện để
tăng cường đầu tư phát triển. Tuy nhiên, đầu tư phát triển là loại đầu tư quyết
định trực tiếp sự phát triển của nền kinh tế, là chìa khoá của sự tăng trưởng,
là điều kiện tiên quyết cho sự ra đời, tồn tại và tiếp tục phát triển của mọi cơ
sở sản xuất kinh doanh dịch vụ.
2.2. Khái niệm và nội dung của đầu tư phát triển công nghiệp.
2.2.1 Khái niệm ngành công nghiệp
Kinh tế học phân chia hệ thống kinh tế ra thành nhiều thành phần kinh tế
khác nhau tuỳ theo mục đích nghiên cứu và giác độ nghiên cứu. Một trong
những cách phân chia là các khu vực hoạt động của nền kinh tế được chia
thành va nhóm ngành lớn : nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ.
Ngành công nghiệp là: " một ngành sản xuất vật chất độc lập có vai trò
chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân, có nhiệm vụ khai thác tài nguyên thiên
nhiên, chế biến tài nguyên và các sản phẩm nông nghiệp thành những tư liệu
sản xuất và những tư liệu tiêu dùng".
Khái niệm này thuộc về những khái niệm cơ bản của kinh tế chính trị
học. Theo khái niệm như vậy ngành công nghiệp đã có từ lâu, phát triển với
trình độ thủ công lên trình độ cơ khí, tự động, từ chỗ gắn liền với nông
nghiệp trong khuôn khổ của một nền sản xuất nhỏ bé, tự cung tự cấp rồi tách
khỏi nông nghiệp bởi cuộc phân công lao động lần thứ hai để trở thành một
ngành sản xuất độc lập và phát triển cao hơn qua các giai đoạn hợp tác giản
đơn, công trường thủ công, công xưởng
• Các cách phân loại để nghiên cứu đầu tư phát triển công nghiệp :
Có rất nhiều cách phân loại ngành công nghiệp thành những phân ngành
nhỏ để nghiên cứu.
Trong nghiên cứu các quan hệ công nghiệp, ngành công nghiệp được
phân chia theo các khu vực công nghiệp nặng và công nghiệp nhẹ.
8
Để nghiên cứu tìm ra quy luật phát triển công nghiệp của nhiều nước,
phù hợp với điều kiện nội tại của mỗi quốc gia và bối cảnh quốc tế, ngành
công nghiệp còn được phân chia theo các cách phân loại sau:
- Công nghiệp phát triển dựa trên cơ sở tài nguyên.
- Công nghiệp sử dụng nhiều lao động.
- Công nghiệp đòi hỏi vốn đầu tư lớn.
- Công nghiệp có hàm lượng công nghệ cao.
Theo cách phân loại truyền thống trước đây do Tổng cục Thống kê áp
dụng, ngành công nghiệp được phân chia thành 19 phân ngành cấp II để
thống kê số liệu, phục vụ nghiên cứu.
Hiện nay, Tổng cục Thống kê đã và đang chuyển sang hệ thống phân loại
ngành theo tiêu chuẩn quốc tế (ISIC- International Standard Indutrial
Clasification ). Theo hệ thống này, các phân ngành công nghiệp được mã
hoá theo cấp 3 chữ số hoặc 4 chữ số ở mức độ chi tiết hơn.
Theo hệ thống phân loại này thì ngành công nghiệp gồm ba ngành gộp
lớn:
- Công nghiệp khai khoáng.
- Công nghiệp chế tác.
- Công nghiệp sản xuất và cung cấp điện nước.
Cách phân loại như vậy nhấn mạnh vào tầm quan trọng của từng lĩnh vực
phát triển công nghiệp. Trong chuyên đề này , khi nghiên cứu đầu tư phát triển
công nghiệp, em xin tiếp cận ngành công nghiệp theo cách phân loại trên.
2.2.2 Khái niệm và nội dung của đầu tư phát triển công nghiệp.
Theo nghĩa hẹp: Thực chất của đầu tư phát triển công nghiệp là khoản
đầu tư phát triển để tái sản xuất mở rộng ngành công nghiệp nhằm góp phần
tăng cường cơ sở vật chất và phát triển công nghiệp, qua đó góp phần thúc
đẩy sự phát triển của nền kinh tế quốc dân.
Theo nghĩa rộng: Nội dung đầu tư phát triển công nghiệp gồm: Các
khoản chi trực tiếp cho sản xuất công nghiệp như: chi đầu tư xây dựng cơ bản
9
trong công nghiệp, chi cho các chương trình, dự án thuộc về công nghiệp, chi
hỗ trợ vốn lao động cho công nhân, ưu đãi thuế với các ngành công nghiệp,
khấu hao cơ bản để lại doanh nghiệp và các khoản chi gián tiếp khác cho sản
xuất công nghiệp như: chi hỗ trợ giải quyết việc làm cho lĩnh vực công
nghiệp, chi trợ giá hoặc tài trợ đầu tư cho xuất bản và phát hành sách báo
công nghiệp, kỹ thuật cho công nghiệp, chi cho tài sản cố định, phát thanh và
truyền hình phục vụ công nghiệp, chi cho các cơ sở vật chất kỹ thuật của các
cơ sở đào tạo chuyên môn-kỹ thuật công nghiệp (ở Việt Nam gồm: các khoa
công nghiệp trong trường Đại học, trường Cao đẳng Mĩ thuật công nghiệp,
các trường cao đẳng công nghiệp ), chi cơ sở vật chất kỹ thuật cho hệ thống
khoa học-công nghệ, điều tra khảo sát thuộc ngành công nghiệp, bảo hộ sở
hữu công nghiệp Với cách dùng như vậy, các khoản chi cho con người như
giáo dục, đào tạo, khoa học, công nghệ thậm chí cả việc trả lương cho các
đối tượng cũng được gọi là đầu tư phát triển công nghiệp.
Do vậy, đầu tư phát triển công nghiệp theo nghĩa rộng có hai nội dung lớn:
Đầu tư trực tiếp để tái sản xuất mở rộng ngành công nghiệp: đầu tư cho
các chương trình, dự án sản xuất công nghiệp, hỗ trợ vốn lao động cho
công nhân, đầu tư sản xuất công nghiệp trong các khu công nghiệp ,
khu chế xuất
Đầu tư gián tiếp phát triển công nghiệp: Xây dựng cơ sở hạ tầng phục
vụ công nghiệp, đào tạo lao động hoạt động trong ngành công nghiệp
Xuất phát từ đặc trưng kỹ thuật của hoạt động sản xuất công nghiệp,
nội dung đầu tư phát triển công nghiệp bao gồm các hoạt động chuẩn bị đầu
tư, mua sắm các đầu vào của quá trình thực hiện đầu tư, thi công xây lắp các
công trình, tiến hành các công tác xây dựng cơ bản và xây dựng cơ bản khác
có liên quan đến sự phát huy tác dụng sau này của công cuộc đầu tư phát
triển công nghiệp.
10
Với nội dung của đầu tư phát triển công nghiệp trên đây, để tạo thuận lợi
cho công tác quản lý việc sử dụng vốn đầu tư nhằm đem lại hiệu quả kinh tế
xã hội cao, có thể phân chia vốn đầu tư thành các khoản sau:
Những chi phí tạo ra tài sản cố định bao gồm:
- Chi phí ban đầu và đất đai.
- Chi phí xây dựng cấu trúc hạ tầng.
- Chi phí mua sắm, lắp đặt máy móc thiết bị, dụng cụ , mua sắm
phương tiện vận chuyển phục vụ sản xuất công nghiệp.
- Chi phí khác.
Những chi phí tạo tài sản lưu động bao gồm:
- Chi phí nằm trong giai đoạn sản xuất như chi phí để mua nguyên vật
liệu, trả lương người lao động, chi phí về điện, nước, nhiên liệu, phụ
tùng
- Chi phí nằm trong giai đoạn lưu thông gồm có sản phẩm dở dang tồn
kho, hàng hoá bán chịu, vốn bằng tiền.
Chi phí chuẩn bị đầu tư bao gồm chi phí nghiên cứu cơ hội đầu tư, chi
phí nghiên cứu tiền khả thi, chi phí nghiên cứu khả thi và thẩm định
các dự án đầu tư.
Chi phí dự phòng.
Như vậy, theo nghĩa rộng, đầu tư phát triển công nghiệp được hiểu một
cách đầy đủ và toàn diện hơn. Bởi phát triển công nghiệp chịu ảnh hưởng
trực tiếp từ nhiều nhân tố. Do đó, trong chuyên đề này em xin tiếp cận đầu tư
phát triển công nghiệp theo nghĩa rộng để đánh gía sự phát triển công nghiệp
của vùng KTTĐ Bắc Bộ một cách toàn diện, không chỉ là hiệu quả trong sản
suất công nghiệp trực tiếp mà còn là các yếu tố có liên quan đến sự phát triển
ngành công nghiệp.
2.3 Đặc điểm của đầu tư phát triển công nghiệp
2.3.1 Về nguồn vốn đầu tư
Quy mô vốn lớn, vốn cố định chiếm tỷ trọng lớn.
11
Khi nghiên cứu mối quan hệ giữa cấu tạo hữu cơ và địa tô tuyệt đối, kinh
tế chính trị học Mác xít kết luận rằng: cấu tạo hữu cơ trong công nghiệp cao
hơn trong nông nghiệp đã tạo ra một số chênh lệch giữa giá trị nông phẩm và
giá cả sản xuất chung. Số chênh lệch này được Mác gọi là địa tô tuyệt đối.
Nhu cầu đầu tư phát triển công nghiệp lớn hơn nhiều so với các ngành
nông nghiệp và dịch vụ là do đặc điểm kỹ thuật của các ngành công nghiệp
quyết định. Đặc điểm kinh tế - kỹ thuật này thể hiện ở chỗ các tài sản cố định
và đầu tư dài hạn của công nghiệp là rất lớn. Các ngành có đặc điểm này rõ
nhất là các ngành công nghiệp khai thác (than, dầu mỏ, khí đốt ), công
nghiệp thuộc kết cấu hạ tầng (sản xuất và truyền dẫn điện, sản xuất và truyền
dẫn nước ), công nghiệp phục vụ nông nghiệp (cơ khí, hoá chất). Các ngành
công nghiệp khai thác, công nghiệp cơ khí, công nghiệp thuộc kết cấu hạ tầng
có giá trị tài sản cố định và đầu tư tài chính dài hạn, kết quả của đầu tư phát
triển lớn gấp nhiều lần các cơ sở công nghiệp khác.
Mặc dù đầu tư phát triển công nghiệp là khoản vốn lớn, thu hồi chậm
nhưng rất cần cho nền kinh tế. Với nhiệm vụ chi đầu tư phát triển công
nghiệp như vậy, quy mô và tỷ trọng đầu tư phát triển công nghiệp trong thực
tế là rất lớn.
Vốn nhà nước có xu hướng giảm dần trong tổng số vốn sở hữu của
ngành công nghiệp.
Nguyên nhân:
Một là, do chính sách đổi mới trong huy động và sử dụng vốn của các
doanh nghiệp Nhà nước trong những năm qua, tỷ trọng vốn ngân sách nhà
nước cấp trong các doanh nghiệp công nghiệp có xu hướng tiếp tục giảm
trong khi các nguồn vốn bổ xung: vốn vay và nguồn vốn từ các thành phần
kinh tế và các hộ gia đình có xu hướng tăng nhanh.
Hai là, chúng ta đẩy mạnh quá trình cổ phần hoá các doanh nghiệp nhà
nước và phát triển thị trường chứng khoán, trong tương lai nhiều doanh
12
nghiệp công nghiệp nhà nước không nhất thiết phải nắm 100%sở hữu vốn mà
hình thành các doanh nghiệp đa sở hữu.
Ba là, phần lớn các doanh nghiệp công nghiệp trừ các công ty liên doanh
đều là doanh nghiệp nhà nước, nên việc thực hiện phân phối lợi nhuận tuân
theo chế độ tài chính hiện hành, theo đó tổng lợi nhuận trích quỹ được phân
thành ba quỹ cơ bản: Quỹ phát triển sản xuất, quỹ khen thưởng và quỹ phúc
lợi. Vì vậy, mức tích luỹ đầu tư để tái sản xuất của các doanh nghiệp công
nghiệp phụ thuộc mức lợi nhuận trích quỹ và tỉ lệ trích quỹ để tái đầu tư phát
triển sản xuất.
Bốn là, nội dung vốn đầu tư ngày càng đa dạng. Đối với các doanh
nghiệp công nghiệp hiện nay, khả năng tập trung vốn từ nguồn vốn nhà nước
bao gồm từ quỹ phát triển sản xuất và ngân sách nhà nước là rất hạn chế do
nguồn ngân sách hạn hẹp. Mặt khác, đa số các doanh nghiệp này lại đang
trong giai đoạn khởi đầu của sự phát triển, quy mô thị trường nhỏ bé, nguồn
thu còn ít và chi phí khai thác tương đối lớn. Vì vậy, để đáp ứng nhu cầu rất
lớn về vốn đầu tư cần đẩy mạnh tái đầu tư lợi nhuận, cổ phần hoá hoặc liên
doanh. Theo đánh giá của một số chuyên gia, trong nhiều năm tới mặc dù vốn
tự có của các doanh nghiệp công nghiệp tiếp tục tăng về giá trị tuyệt đối
nhưng tỉ trọng của nó trong tổng vốn đầu tư giảm dần.
2.3.2 Quá trình thực hiện đầu tư
Thời gian thực hiện kéo dài, thu hồi vốn chậm.
Bản thân hoạt động đầu tư phát triển đã mang đặc điểm là thời gian thực
hiện đầu tư kéo dài. Khoảng thời gian từ lúc chuẩn bị đầu tư đến khi các
thành quả của nó phát huy tác dụng, thời gian để thu hồi vốn đã bỏ ra đối với
các cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ sản xuất kinh doanh thường rất lớn.Đầu
tư phát triển công nghiệp là một loại đầu tư có thời gian thực hiện dài nhất so
với đầu tư vào các ngành khác. Bởi hoạt động sản xuất công nghiệp thường
phức tạp, đòi hỏi vốn lớn và kỹ thuật ngày càng cao. Chính vì vậy mà quá
trình chuẩn bị đầu tư, quá trình thực hiện dự án và cả quá trình hậu dự án
13
thường rất dài. Có những ngành công nghiệp thời gian thực hiện dự án kéo
dài từ mười năm năm, hai mươi năm thậm chí ba mươi năm như ngành khai
thác than, sản xuất điện. Chính vì thời gian thực hiện và thu hồi vốn kéo dài
như vậy mà hoạt động đầu tư phát triển chịu ảnh hưởng của các yếu tố không
ổn định về tự nhiên, xã hội, chính trị, kinh tế ., có độ rủi ro cao. Do vậy, các
nhà đầu tư trước khi đầu tư phải cân nhắc cẩn thận trước khi có quyết định
đầu tư chính thức để tránh tình trạng thua lỗ, không thu hồi được vốn đầu tư.
Chịu ảnh hưởng nhiều từ chất lượng lao động.
Chất lượng cao của nguồn nhân lực trong bộ máy hành chính và môi
trường pháp luật làm cho quá trình đầu tư phát triển công nghiệp hiệu quả
hơn, giảm những khoản chi phí bất hợp lý trong đầu tư phát triển do kứo dài
thời gian đầu tư, các tiêu cực phí trong đầu tư, Môi trưòng pháp luật ổn định,
công khai hoá ở mức độ có thể được, việc soạn thảo có tính đồng bộ cao
trong hệ thống pháp luật sẽ giảm bớt rủi ro trong việc xác định phương
hướng đầu tư, hạn chế chi phí bất hợp lý. Để nâng cao chất lượng nguồn nhân
lực của mình, bộ máy hành chính và môi trường pháp luật lành mạnh yêu cầu
một tỷ trọng nhất định của chi phí đầu tư phát triển cho cơ sở vật chất của bộ
máy nhà nước (trong đó có ngành công nghiệp) và cơ sở vật chất của các cơ
quan soạn thảo, phổ biến , tuyên truyền pháp luật.
Như vậy, đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng bộ máy nhà nước và pháp luật
một cách đúng đắn sẽ góp phần nâng cao chất lượng của bộ máy này và đến
chu kì sau sẽ làm cho đầu tư phát triển nói chung và đầu tư phát triển công
nghiệp nói riêng đạt hiệu qua cao hơn.
Trình độ văn hoá nói chung và đặc biệt về trình độ học vấn, giáo dục phổ
thông và giáo dục chuyên nghiệp ảnh hưởng mạnh tới trình độ chuyên môn
tay nghề , sáng kiến kỹ thuật của người lao động, năng suất và chất lượng của
sản phẩm. Phương diện này có quan hệ trực tiếp với đầu tư phát triển công
nghiệp.
Các tài sản cố định trong công nghiệp hao mòn vô hình ngày càng lớn.
14
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét